Metrologiya to’g’risida” Respublika qonunining maqsadi va vazifalari

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYaLARI VA KOMMUNIKATSIYaLARINI RIVOJLANTIRISh VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOShKENT AXBOROT TEXNOLOGIYaLARI UNIVERSITETI
“Energiya ta’minlash tizimlari” kafedrasi

“Metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlashtirish”

fanidan


AMALIYoT
TOPShIRIQ №1
Bajardi: Kompyuter injineringi ta’lim yo‘nalishi
217-21 guruh
Abdurasulov Shohrux
Qabul qildi: Saidova Gulchexra
Toshkent 2023


2 – variant

“Metrologiya to’g’risida” Respublika qonunining maqsadi va vazifalari.

"Metrologiya to'g'risida" Respublika qonuni, O'zbekiston Respublikasi davlat metrologiya tizimini tashkil etish, rivojlantirish, va tuzish bo'yicha asosiy normativ-huquqiy hujjatdir. Ushbu qonunning maqsadi va vazifalari quyidagilardir:

1. 
   Metrologiya tizimini tashkil etish: Qonun, O'zbekiston Respublikasi hududida metrologiya sohasini rivojlantirish va tashkil etishni maqsad qiladi. Bu, yordamchi bo'lishi lozim bo'lgan organlarni tashkil etish va ularning vazifalarini aniqlash orqali amalga oshiriladi.
   
2. 
   Metrologiya sohasida normativ-huquqiy bazani rivojlantirish: "Metrologiya to'g'risida" qonuni, metrologiya sohasidagi normativ-huquqiy hujjatlarni tuzish va rivojlantirishni ta'minlaydi. Bu normativlar, o'zbek milliy standartlari, metrologiya tizimining tuzilishi, o'zbek metrologiya xizmati faoliyatining tartibi va boshqa tizimni belgilaydi.
   
3. 
   Metrologiya tizimining rivojlanishi va muvofiqligi: Qonun, metrologiya tizimining yagona ta'lim muassasasini o'rnatish, yangi metrologiya usullarini rivojlantirish va ularga rioya tashlash, shuningdek, muntazam metrologiya kontrolini o'tkazish bilan bog'liq vazifalarni belgilab beradi. Bu, metrologiya sohasining rivojlanishi va yangi texnologiyalarni joriy etishni ta'minlaydi.
   
4. 
   Metrologiya xizmatining tashkiloti va faoliyatini ta'minlash: Qonun, metrologiya sohasida faoliyat ko'rsatuvchi organlar va tashkilotlar faoliyatini ta'minlash, ularning huquqiy va iqtisodiy tashkilotini amalga oshirish va bu faoliyatning sifatini oshirishni ta'minlaydi.
   
5. 
   Normativ-huquqiy metrologiya asoslarini o'rganish va tarqatish: Qonun, normativ-huquqiy metrologiya asoslarini o'rganish va ularga rioya tashlashni o'z ichiga oladi. Bu, metrologiya sohasidagi yangiliklarni amalga oshirish va tarqatishni ta'minlaydi.
   
6. 
   Metrologiya sohasida axborot tizimini rivojlantirish: "Metrologiya to'g'risida" Respublika qonuni, metrologiya sohasida axborot tizimini rivojlantirish va uni tashkil etish vazifalarini o'z ichiga oladi.
   

Qonun metrologiya sohasini rivojlantirish va tashkil etish, huquqiy va iqtisodiy asoslarini belgilash orqali tizimni yangilashni ta'minlaydi. Bu esa mahsulotlar va xizmatlar metrologiyasining sifatini oshirib, mamlakatni xavfsiz va barqaror qilish maqsadini o'zida olishadi.
O‘lchashlarning natijasini olishni umumlashgan yo‘llari bo‘yicha o‘lchashlar quyidagi turlarga bo‘linadi. Ular...
To’g’ridan-to’g’ri o’lchovlar - bu jismoniy miqdorning kerakli qiymati
to’g’ridan-to’g’ri eksperimental ma’lumotlardan aniqlangan o’lchovlar. To’g’ridan-
to’g’ri o’lchovlar Q = X formulasi bilan ifodalanishi mumkin, bu erda Q - o’lchangan
miqdorning istalgan qiymati va X - eksperimental ma’lumotlardan bevosita olingan
qiymat. Masalan, biz oqimni ampermetr bilan o’lchashimiz, uzunlikni o’lchagich
bilan o’lchashimiz mumkin va hokazo.
Bilvosita o’lchovlar - bu jismoniy miqdorning o’zi emas, balki u bilan
funktsional bog’liq bo’lgan miqdor o’lchanadigan o’lchovlar. O’lchangan miqdor
o’lchangan miqdorga funktsional jihatdan bog’liq bo’lgan miqdorni to’g’ridan-to’g’ri
o’lchash asosida aniqlanadi, so’ngra ma’lum funktsional munosabatlarga asoslangan
hisob-kitob qilinadi. O’lchangan qiymatning qiymati Q = F(xl, x2 ... xN) formulasi
bo’yicha hisoblanadi, bu erda Q - o’lchangan qiymatning istalgan qiymati; F -
ma’lum funktsional bog’liqlik, xl, x2,..., xn - to’g’ridan-to’g’ri o’lchovlar orqali
olingan qiymatlar. Masalan, to’g’ridan-to’g’ri o’lchovlardan olingan oqim va
kuchlanish qiymatlarini almashtirish orqali Ohm qonuniga asoslangan rezistorning
qarshiligini topishimiz mumkin. Yoki qarshiligi, uzunligi va kesma maydoni bo’yicha
o’tkazgichning elektr qarshiligini toping
Yig’ma o’lchovlar - bir nechta bir hil miqdorlarning o’lchovlari, ular asosida
tenglamalar tizimini echish orqali kerakli miqdorning qiymatlari topiladi. Masalan,
uchburchak bilan bog’langan rezistorlarning qarshiligini o’lchash. Bunday holda,
tepaliklar orasidagi qarshilik qiymati o’lchanadi. Natijalar asosida rezistorlarning
qarshiliklari aniqlanadi.
Birgalikda o’lchash - ular orasidagi munosabatni topish uchun bir nechta
miqdorlarni bir vaqtning o’zida o’lchash. Bunda tenglamalar sistemasi yechiladi.
Masalan, qarshilikning haroratga bog’liqligini aniqlash, bu holda, qiymatlarni
o’lchagandan so’ng, bog’liqlik aniqlanadi.
2
L = 0,00000038Gn;
L = 380 nGn


U = 0,05·10⁵V;
U = 0.5 MGn
P = 0,8·10^-11 Vt;
P = 0.008 nVt


R = 20·10⁵Om;
R = 2 MOm


t = 0,0000005S.
t = 0.5 mks