Mexanika. Kinematika va dinamika asoslari. Kuch, impul's. Ish, energiya va quvvat. Saqlanish qonunlari. Nisbiylik nazariyasi

4. Aylanma harakatda tezlanish.

• 4. Aylanma harakatda tezlanish.

bu erda
tangensial tezlanish va
normal tezlanish.
Bundan tashhari, burchakli tezlanish ham mavjud:
Burchakli tezlik va tezlanishlarining yo’nalishlari parma qoidasiga asosan topiladi.
Kinematika jism harakat qonunlarini uni keltirib chiharuvchi sabablarsiz o’rgansa, mexanikaning dinamika bo’limi shu harakat qonunlarini uni yuzaga keltiruvchi sabablar bilan birga o’rganadi.
Dinamikada asosiy tushunchalar sifatida jismning massasi, kuch, impul's, ish va energiyadan foydalaniladi.
Jismning massasi deb, uning inertligini son jihatdan xarakterlovchi fizikaviy kattalikka aytiladi.
Kuch deb, jismlarning o’zaro ta’sirini ifodalovchi fizikaviy kattalikka aytiladi.
Dinamikada N'yuton qonunlari asosiy qonunlar bo’lib hisoblanadi. N'yuton qonunlari o’rinli bo’lgan sanoq tizimlariga inertsial sanoq tizimlari deyiladi.

N'yutonning birinchi qonuni: Shunday inertsial sanoq sistemalari mavjudki, ularda jismga ta’sir qiluvchi kuchlarning yig’indisi nolga teng bo’lsa, bu jism o’zining oldingi tinch holatini yoki to’g’richiziqli tekis harakatini saqlaydi.

• N'yutonning birinchi qonuni: Shunday inertsial sanoq sistemalari mavjudki, ularda jismga ta’sir qiluvchi kuchlarning yig’indisi nolga teng bo’lsa, bu jism o’zining oldingi tinch holatini yoki to’g’richiziqli tekis harakatini saqlaydi.
• N'yutonning ikkinchi qonuni: m - massali jismga F- kuch ta’sir qilganda u olgan a - tezlanish shu kuchga to’g’ri proportsional va jismning massasiga teskari proportsional bo’ladi:

yoki
Jismning tezlanishidan foydalansak:
kattalikka jismning impul'si deyiladi. U vaqtda
Jismga ta’sir qiluvchi kuch impul'si jism impul'sining o’zgarishiga teng bo’ladi.
N'yutonning uchinchi qonuni: Barcha jismlar o’zaro bir to’g’ri chiziqda yotgan va qarama-qarshi yo’nalgan kuchlar bilan ta’sir qiladi.