Mexanikada saqlanish qonunlari statika va gidrodinamika mexanik tebranishlar va to
Download 1.73 Mb. Pdf ko'rish
|
fizika-10
Masala yechish namunasi
Lift pastga qarab 4,5 m/s 2 tezlanish bilan tushmoqda. Undagi jism og‘irligi necha marta kamayadi? B e r i l g a n: F o r m u l a s i: Y e c h i l i s h i: а = 4,5 m/s 2 g = 10 m/ s 2 P = m (g – a) F = mg n = n = . Topish kerak n – ? Javobi: 1,82 marta. 1. Samolyotdan sakragan parashutchi: a) parashut ochilgunga qadar erkin tushishda; b) parashut ochilgan lahzada; d) parashutda bir tekisda tushayotgan paytida qanday holatda bo‘ladi? 2. Agar yuqoriga ko‘tarilayotgan yoki tushayotgan lift tormozlana boshlasa, undagi odam qanday holatda bo‘ladi? 3. Jism gorizontal yo‘nalishda tezlanuvchan harakatlansa, uning og‘irligi o‘zgaradimi? 13- mavzu. JISMNING BIR NECHA KUCH TA’SIRIDAGI HARAKATI Nyutonning ikkinchi qonunini o‘rganishda jismga faqat bitta kuch ta’sir etayotgan hol ko‘rib chiqilgan edi. Nyutonning uchinchi qonunini o‘rganishda jismlar ta’sirlashganda bir nechta kuchlar o‘zaro ta’sirlashishini ko‘rdik. Kundalik turmushda ham jismga faqat bitta kuch ta’sir etadigan hol kuzatilmaydi. Harakatlanayotgan jismlarga tortuvchi kuchdan tashqari ishqalanish kuchi ham ta’sir qiladi. Gorizontal sirtda turgan m massali jismga F t tortuvchi kuch ta’sir qilayotgan bo‘lsin. Bu paytda unga F ish ishqalanish kuchi ham ta’sir qiladi. Agar F t > F ish bo‘lsa, jism harakatga keladi. Bunda jismning olgan tezlanishini aniqlash uchun qaysi kuchdan foydalanamiz? Bunda teng ta’sir etuvchi kuch tushunchasidan foydalaniladi. Teng ta’sir etuvchi kuch deyilganda jismga qo‘yilgan barcha kuchlarning geometrik yig‘indisi, ya’ni natijaviy kuch tushuniladi. Mazkur holda = t + ishq. bo‘ladi. 41 Tortuvchi kuch va ishqalanish kuchlarining vektor yig‘indisini koordinata o‘qlariga proyeksiyalar bilan almashtirib, algebraik yig‘indisi olinadi. U holda jismga ta’sir etuvchi kuchlar o‘zaro qarama-qarshi yo‘nalganligidan uning moduli F = F t – F ish bilan aniqlanadi. Jismning olgan tezlanishi Nyutonning ikkinchi qonuniga ko‘ra (2.11) bilan aniqlanadi. Jismga bir nechta kuchlar ta’sir etadigan hol uchun ikkita masalani ko‘rib chiqaylik. 2.6-rasm ishq α α x y m O 1. Qiya tekislikka qo‘yilgan jismning muvozanat sharti va tushish tezla nishini qaraylik (2.6-rasm). Bun da α – qiya tekis- likning qiyalak burchagi. Qiya tekislik bilan unga qo‘yil gan taxtacha orasidagi ishqalanish koeffi tsiyenti μ ga teng. Qiya tekislikda turgan taxtachaga og‘irlik kuchi m , normal reaksiya kuchi N → va qiya tekislik bo‘ylab yuqoriga yo‘nalgan tinch holatdagi ishqalanish kuchi ishq. ta’sir qiladi. x o‘qini qiya tekislik bo‘ylab pastga yo‘naltiramiz, y – o‘qini tekislikka perpendikulyar yo‘naltiramiz. Qiya tekislikda jism muvozanatda qolishi uchun unga ta’sir qiluvchi kuchlarning teng ta’sir etuvchisi nolga teng bo‘lishi kerak: mg → + N → + ishq. = 0. Bundan koordinata o‘qlariga bo‘lgan proyeksiyalar uchun tenglamalar sistemasini yozaylik: 1) x o‘qi yo‘nalishi bo‘yicha mg sinα – Download 1.73 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling