Mexnat huquqi reja

5.Mexnat nizolari, ularni kurish tartibi.
Mexnat sharoitlarining nokulayligi mexnat shartlarining uzgartirilishi, mexnat shartnomasining bekor kilinishi, xodimlarga konunlarda nazarda tutilgan kafolatlar berilmasligi kabi bir kator obyekti va subyektiv sabablarga kura ish beruvchi va xodim urtasida kelishmovchiliklar vujudga kelishi mumkin. Mexnat nizolari umumiy va maxsus mexnat nizolariga, moxiyatiga kura mexnat shartlarini belgilash, uzgartirish, bekor kilishga oid mexnat nizolari xamda mexnat shartlarini kullash bilan boglik mexnat nizolariga bulinadi.
Umumiy mexnat nizolari barcha xodimlarga tegishli bulib, u umumiy tartibda mexnat nizolarini kuruvchi komissiya yoki sud tomonidan xal etiladi.
Maxsus mexnat nizolari esa konunda maxsus nazarda tutilgan xollarda ayrim toifadagi davlat xizmatchilariga oid ayrim mexnat nizolari buysinish tartibida yukori turuvchi idora tomonidan kurib xal etiladi.
MKning 268-moddasiga kura kuyidagilar mexnat nizosini kurish xakidagi ariza bilan sudga murojaat kilish huquqiga egadirlar:

1. 
   xodim, kasaba uyushmasi yoki xodimlarning boshka vakillari.
   
2. 
   mexnatning huquq buyicha naziri.
   
3. 
   ish beruvchi, mexnat nizolari komissiyasining kororiga rozi bulmagan takdirda, shuningdek, uni xodim tomonidan yetkazilgan zararni koplash xakidagi nizolar buyicha.
   
4. 
   prokuror.
   

Mexnatga oid konun xujjatlarida sudga yoki mexnat nizolarini kurish komissiyasiga murojaat etish uchun maxsus muddatlar belgilangandir.
- ishga tiklash nizolari buyicha-xodimga u bilan mexnat shartnomasini bekor kilinganligi xakidagi buyrukning nusxasi berilgan kundan boshlab bir oy;
-xodim tomonidan ish beruvchiga yetkazilgan moddiy zarani tulash xakidagi nizolar buyicha - zarar yetkazilganligi ish beruvchiga ma’lum bulgan kundan boshlab bir yil;
-boshka mexnat nizolari buyicha- xodim uz huquqi buzilganligini bilgan kundan yoki bilishi lozim bulgan kundan boshlab uch oy;
Ushbu muddatlar uzrli sabablarga kura utkazib yuborilgan bulsa, bu muddatlar sud yoki mexnat nizolarini kurish komissiyasi tomonidan kayta tiklanishi mumkin.
Xodimlar mexnatga oid huquqiy munosabatlardan kelib chikadigan talablar buyicha sudga murojaat kilganlarida sud xarajatlaridan ozod etiladilar.¹²
Sudlarda mexnat nizolarini kurish, xal etish, ular yuzasidan chikarilgan karorlarni ijro etilishini ta’minlash O’zbekiston Respublikasi Fukarolik prosessual kodeksi, Oliy sudning Plenumi karorlari asosida amalga oshiriladi. Mexnat nizosi yuzasidan chikarilgan ayrim xal kiluv karorlari darxol ijro etilishi lozim. Sud karorining ijrosini orkaga kaytarish masalasida xam uziga xos xususiyatlar mavjuddir.

1 Узбекистон Республикасининг Конституцияси Т..Узбекистон. 2003.

2 Узбекистон Республикаси мехнат кодекси Т. Адолат. 1999й. 2-модда.

3 Узбекистон Республикасининг мехнат кодекси 17-модда 9-бет. Т. Адолат 1999.

4 Мазкур кодекснинг 16-моддаси. 8-бет.

5 Узбекистон Республикасининг «Касаба уюшмалари уларнинг хукуклари ва фаолиятининг кафолатлари тугрисида»ги конун 1-модда.

6 Узбекистон Республикаси мехнат кодекси Т. Адолат 1999 й 72-моддаси.

7 Узбекистон республикасининг мехнат кодекси 77-модда Т. Адолат 1999.

8 Узбекистон Республикаси мехнат конунчилиги буйича меъёрий-хукукий хужжатлар туплами. Т..2005.

9 Узбекистон Республикасининг мехнат кодекси 106-модда Т..Адолат 1999.

10 «Хотин-кизларга кушимча имтиёзлар тугрисидаги конун «Узбекистоннинг янги конунлари Т., Адолат , 21-сон.

11 Узбекистон Республикасининг мехнат кодекси 176-модда 77-бет Т. Адолат 1999

12 Узбекистон Республикасининг мехнат кодекси 277-модда 119-бет Т. Адолат 1999.