Me’yor tushunchasi

Taqriz namunasi:
Тоshkent axborot texnologiyalari universiteti “O‘zbek va rus tillari” kafedrasi o‘qituvchilari К.А.Gayubova, N.D.Yulanovalar tomonidan tayyorlangan “O‘zbek tili fanidan uslubiy qo‘llanma”ga (Dasturiy injiniring talabalari uchun)
Т А Q R I Z
Ushbu qo‘llanma rus tilida so‘zlashuvchi guruhlar uchun mo‘ljallangan bo‘lib,Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi tavsiya qilgan namunaviy dastur asosida tuzilgan. Qo‘llanma o‘quv yili davomida rejaga binoan olib boriladigan mavzularni o‘z ichiga qamrab olgan. Qo‘llanmada turli manbalardan foydalanilganligi, matnlarning mazmundor, o‘ziga xos qaytarilmasligi ko‘zga tashlanadi. Shuningdek, telekommunikatsiya, aloqa sohasi bilan bevosita bog‘liq matnlar ham o‘rin olgan.
Qo‘llanmada berilgan grammatik mavzular mashqlar va topshiriqlar bilan mustahkamlanadi. Leksik matnlar turli mavzularda yoritilgan. Qo‘llanmadan o‘rin olgan matnlar barchasi, bizningcha har tomonlama yondoshilgan holda tanlangan. Ularni o‘qigan kishi nafaqat yangilik oladi, balki undan o‘ziga tegishli xulosalar chiqarib, boshqacha fikrlay boshlaydi. Matnlarning ham ta’limiy, ham tarbiyaviy ahamiyati borligini alohida qayd qilish lozim Talabalar uchun mo‘ljallangan qo‘llanma ta’lim olishda, qo‘shimcha shug‘ullanishda talablarga bemalol javob beradi. Uni nashr qilish maqsadga muvofiq deb hisoblayman.
Xulosa qilib aytish mumkinki, qo‘llanma hozirgi talablarga to‘la javob beradi va o‘zbek tili mashg‘ulotlarida qo‘llanilishi mumkin.
O‘zDJTU dotsenti,p.f.n. M.X. Axmedova


5.Til va terminologiya
Atamalar (terminlar) - ilm-fan, texnika, san’atga xos so’zlardir. Bular odatda bir ma’noni bildiradi: (tilshunoslikda) urg’u, kesim, undalma, aniqlovchi, to’ldiruvchi, hol va b.
Atamalar ikki guruhga bo’linadi:

Ilmiy atamalar

Kasbiy atamalar
Ma’lum bir fan doirasida qo’llaniladigan atamalar ilmiy atamalar deyiladi.
Ma’lum kasb-hunar doirasida aniq bir ma’noni ifodalash uchun qo’llaniladigan so’zlarga kasbiy atamalar deyiladi.
Atamalar ilmiy nutqda qo’llanadi. Ular ikki xil usul bilan hosil qilinadi:
a) umumxalq ishlatadigan so’zlar orasidan ayrimlarining ma’nosi torayib, umumxalq tilida bir ma’noni, ilmiy nutqda esa boshqa ma’noni ifodalaydigan bo’lib qoladi: fe’l (umumxalq tilida xarakter, fe’l-atvor ma’nosini, ilmiy tilda so’z turkumi nomini bildiradi);
b) boshqa tillardan so’z olish orqali hosil qilinadi: omonim, paronim va b.
Termin [lot. (terminus – chek, chegara] Fan, texnika, kasb-hunarning biror sohasiga xos muayyan bir tushunchaning aniq va barqaror ifodasi bo’lgan so’z yoki so’z birikmasi; atama. Botanika terminlari. Zargarlik terminlari. Paxtachilik terminlari.
Terminologiya [lot. terminus - chegara + yun. logos – fan, ta’limot]
1. Fan, texnika, kasb-hunarning biror sohasida qo’llanadigan terminlar majmui. Texnika terminologiyasi. Harbiy terminologiya. Il­miy terminologiya. O’zbek tili termino­logiyasi.
2.Tilshunoslikning terminlarni o’rganish, tartibga solish bilan shug’ullanuvchi sohasi. Terminologiya mutaxassisi. Ter­minologiya bo’limi. Seminar rus va o’zbek tillarining fonetikasini kiyosiy o’rganish, orfoepiya, terminologiya va leksikologiya masalalariga alohida e’tibor beradi.