Microsoft Word 03 Kishlok xujaligida buxalteriya xisobi va solikka tortish \

 
XVI MAVZU. YAGONA YER SOLIG`I 
26.1. Yagona yer solig‘ining iqtisodiy mohiyati va huquqiy–me’yoriy asoslari. 
Yagona yer solig‘i O‘zbekiston Respublikasining Prezidenti 1998 yilning 10 oktyabrida qabul 
qilgan «Qishloq xo‘jalik tovar ishlab chiqaruvchilari uchun yagona yer solig‘ini joriy etish 
to‘g‘risida»gi Farmonga hamda Vazirlar Mahkamasining 1998 yil 26 dekabridagi 539-sonli qaroriga 
asosan joriy qilingan. Yagona yer solig‘ining to‘lovchilari bo‘lgan, qishloq xo‘jalik tovar ishlab 
chiqaruvchilarining shu soliq bo‘yicha davlat byudjeti bilan hisoblashish mexanizmi O‘zbekiston 
Respublikasining Adliya Vazirligi 2002 yilning 5 martida 1102-tartib raqami bilan ro‘yxatga olingan 
«Qishloq xo‘jalik tovar ishlab chiqaruvchilari tomonidan yagona yer solig‘ini hisoblash va to‘lash 
tartibi to‘g‘risidagi yo‘riqnoma»da belgilangan.
Yagona yer solig‘i yerdan foydalanish samaradorligini oshirish, qishloq xo‘jalik tovar ishlab 
chiqaruvchilari mehnatining pirovard natijalaridan iqtisodiy manfaatdorligini kuchaytirish va soliqqa 
tortish mexanizmini soddalashtirish uchun 1999 yilning 1-yanvaridan boshlab joriy qilingan.
Yagona yer solig‘ini hisoblash va to‘lash tartibi to‘g‘risidagi vaqtinchalik nizom dastlab 
Vazirlar Mahkamasining 2003 yil 25 dekabrdagi 567-sonli qaroriga muvofiq ishlab chiqilgan. Shu 

---

279 
nizomga muvofiq Samarqand va Toshkent viloyatlarining qishloq xo‘jalik tovar ishlab 
chiqaruvchilari 2004 yilning 1 yanvaridan boshlab tajriba tariqasida yagona yer solig‘ini qishloq 
xo‘jalik yerlarining me’yoriy qiymatiga asosan hisoblash tartibiga o‘tkazildi.
Bu tajriba 2005 yildan boshlab Surxondaryo viloyatiga, 2006 yildan boshlab Andijon, Buxoro 
va Xorazm viloyatlariga hamda 2007 yildan boshlab Navoiy, Jizzax va Farg‘ona viloyatlariga tadbiq 
etildi.
Yagona yer solig‘ining stavkasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan qishloq xo‘jalik yerlarining 
me’yoriy qiymatiga nisbatan foiz hisobida belgilangan.
Yagona yer solig‘i quyidagi barcha amaldagi umumdavlat (alkagol mahsulotlari uchun aktsiz 
solig‘idan tashqari) va mahalliy soliqlar hamda yig‘imlar o‘rniga kiritilgan: 
• daromad (foyda) solig‘i; 
• 
qo‘shilgan qiymat solig‘i; 
• aktsiz solig‘i; 
• 
suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq; 
• er ostidan foydalanganlik uchun soliq; 
• mulk solig‘i; 
• 
er solig‘i; 
• infratuzilmani rivojlantirish solig‘i; 
• boshqa mahalliy soliqlar va yig‘imlar.
Yagona yer solig‘ining to‘lovchisi hisoblangan qishloq xo‘jalik tovar ishlab chiqaruvchilari 
uchun bojxona boji, davlat boji, litsenziya yig‘imlari, byudjetdan tashqari fondlarga ajratmalar, 
hamda alkagol mahsulotlar uchun aktsiz solig‘i to‘lashning amaldagi tartibi saqlanib qoladi.
Qishloq xo‘jalik ishlab chiqarishini yuritishga egalik qilish va foydalanish uchun berilgan yoki 
ijaraga olingan yer maydonlari soliq ob’ekti bo‘lib hisoblanadi. 
Qishloq xo‘jalik kooperativlari (shirkatlar), fermer xo‘jaliklari va agrofirmalar yagona yer 
solig‘ining to‘lovchilaridir. 
Agar fermer xo‘jaligi qishloq xo‘jalik mahsulotlarini ishlab chiqarish va qayta ishlash bilan bir 
qatorda shu faoliyat turlari bilan shug‘ullansa, ular alohida hisob yuritishlari va boshqa faoliyat turlari 
bo‘yicha qonunchilikda belgilangan soliqlarni to‘lashlari lozim. 
O‘rmon va ovchilik xo‘jaliklari, ilmiy-tekshirish tashkilotlari va ilmiy muassasalarning tajriba, 
eksperimental va o‘quv-tajriba xo‘jaliklari, huquqiy shaxs maqomiga ega bo‘lmagan yordamchi 
qishloq xo‘jaligi hamda dehqon xo‘jaliklari yagona yer solig‘i to‘lamaydi.
Jamoat binolari va xonadonlar, suv havzalari, kanallar, kollektor va yo‘llar bilan band bo‘lgan 
yerlar hamda qishloq xo‘jaligida foydalanilmaydigan boshqa yerlar bo‘yicha tegishli tuman va 
shaharlarning sug‘oriladigan yerlarining birinchi sinfi uchun belgilangan stavkalar baza stavkasiga 
qabul qilingan.