Microsoft Word 03 Kishlok xujaligida buxalteriya xisobi va solikka tortish \

3.2-jadval
Boshlang‘ich balans 
Aktiv 
Summa, 
so‘m 
Passiv 
Summa,
so‘m 
Asosiy vositalar
1312600 
Ustav kapitali
1448960 
Materiallar
24200 
Xodimlar bilan mehnat haqi bo‘yicha 
hisoblashuvlar 
39890 
Asosiy ishlab chiqarish
43850 
Hisob-kitob schoti
134400 
Mol yetkazib beruvchilar 
26200 
Balans 
1515050 
Balans
1515050 

---

1-muomala. Qiymati 8600 so‘mlik Material ombordan asosiy ishlab chiqarishga berildi va 
sarflandi. Bu muomala natijasida ombordagi Materiallar 8600 so‘mga kamaydi (24200 – 8600 = 
15600). Shu vaqtning o‘zida asosiy ishlab chiqarish xarajatlari 8600 so‘mga ko‘payadi 
(43850Q8600q52450). Bu muomaladan so‘ng balansning jami summasi o‘zgarmadi, faqat balans 
aktividagi moddalar orasida o‘zgarish sodir bo‘ldi. 
Birinchi tip balans o‘zgarishining ya'ni faqat aktivdagi moddalar orasida sodir bo‘lgan 
o‘zgarishning matematik modelini tuzamiz. 
 
3.3-jadval
1-muomaladan keyingi balans 
Aktiv 
Summa, 
so‘m 
Passiv 
Summa,
so‘m 
Asosiy vositalar
1312600 
Ustav kapitali
1448960 
Materiallar (-8600) 
15600 
Xodimlar bilan mehnat haqi bo‘yicha 
hisoblashuvlar 
39890 
Asosiy ishlab chiqarish 
(+8600) 
52450 
Hisob-kitob schoti
134400 
Mol yetkazib beruvchilar 
26200 
Balans 
1515050 
Balans
1515050 
Agar balans aktivi summalarining jami A, balans passivining summalarining jamini P, balans 
moddalarining summasini a deb qabul kilsak, quyidagi matematik modelni tuzamiz, 
, (1) 
Ushbu model quyidagicha o‘qiladi: balans aktivining bir moddasi ko‘payadi, boshqasi (u bilan 
bog‘liq bo‘lgan) xuddi shu summaga kamayadi; natijada aktiv va passiv summalar yig‘indisi 
o‘zgarmaydi, ularning o‘zaro tengligi saqlanib qoladi. 
2-muomala. Xodimlarga hisoblangan ish haqi summasidan 14500 so‘m daromad solig‘i 
ushlandi. Bu muomaladan so‘ng hisoblangan ish haqi summasi 25390 so‘m bo‘lgan (39890-
14500=25390) va bir vaqtning o‘zida balans passivida 1450 so‘mga “Soliq va majburiy to‘lovlar 
bo‘yicha majburiyatlar” degan yangi modda paydo bo‘ladi. 
Shunday qilib, bu muomala natijasida faqat balans passividagi moddalar orasida o‘zgarishlar 
ro‘y bergan va yig‘indisi o‘zgarmagan.