Microsoft Word 04 Kishlok xujaligida investitsion jarayonlar

Инвестицияларни туркумлаштириш белгилари 
1. Mablag‘ 
kiritish 
ob'ektlari 
bo‘yicha 
2. 
Investitsiyal
ashdagi ishtiroki 
bo‘yicha 
3.Investitsiyal
ash davri 
bo‘yicha 
4.Investitsiyaviy 
resurslarning 
mulkchilik shakli 
bo‘yicha 
5.Mintaqa
viy belgisi 
bo‘yicha 
1.1.-Rasm. Investitsiyalarning turli belgilar bo’yicha turkumlanishi. 
Davlat investitsiyalari deganda byudjet va nobyudjet fondlari, hamda qarz mablag`lari hisobiga 
markaziy va mahalliy hokimiyat va boshqaruv organlari, hamda o’zining shaxsiy va qarz mablag`lari 
hisobiga davlat korxona va tashkilotlari kiritadigan kapital qo’yilmalar tushuniladi. 
Chet el investitsiyalari - chet ellik fuqarolar, yuridik shaxslar va davlatlar tomonidan amalga 
oshirilidigan kapital qo’yilmalardir. 
Qo’shma investitsiyalar - mazkur mamlakat va chet el davlatlari sub'ektlari tomonidan qo’shma 
ravishda amalga oshiriladigan investitsiyalardir. 
5. 
Hududiy belgisi bo’yicha mamlakat ichidagi va mamlakat tashqarisidagi investitsiyalar 
farqlanadi. 
Investitsiyalar o’z ob'ekti bo’yicha ham quyidagicha turkumlanishi mumkin: 
- kapital (real aktivlarga); 
- innovatsion (texnika va yangi texnologiyalarning yangi avlodini ishlab chiqishga 
yo’naltirilgan); 
- ijtimoiy (inson salohiyatini, ishlab chiqarish tajribasini rivojlantirish, nomoddiy boyliklarning 
boshqa shakllariga kiritiladigan). 
Bundan tashqari, loyiha boshlanishida korxona xarid qilishda amalga oshiriladigan boshlang`ich 
yoki netto-investitsiyalar mavjud. Reinvestitsiyalar bilan birgalikda ular brutto-investitsiyalarni tashkil 
etadi. 
Reinvestitsiyalar - yangi ishlab chiqarish vositalarini yaratish yoki xarid qilishga va boshqa 
maqsadlarda foydalaniladigan, qayta bo’shagan investitsiyaviy resurslardir. Bunday investitsiyalar 
mavjud ob'ektlarni yangilash, texnologik uskunalarni zamonaviylashtirish, yangi mahsulot turlarini 
ishlab chiqish, yangi bozorlarni tashkil etish va boshqa maqsadlarga yo’naltirilishi mumkin. 
Ishlab chiqarishga, qimmatli qog`ozlarga va boshqa turdagi investitsiyalarni amalga oshirish 
quyidagi hollardagina maqsadga muvofiq bo’ladi: 
- ushbu qo’yilmadan olinadigan sof foyda, mablag`larni bank depozitiga qo’yish orqali 
olinadigan sof foydadan yuqori bo’lsa; 
- investitsiyalar rentabelligi inflyatsiya darajasidan yuqori bo’lsa; 
M
a
m
la
k
a
t 
ta
sh
q
a
ri
si
d
a
g
i 
in
v
e
st
it
si
y
a
la
r 
M
a
m
la
k
a
t 
ic
h
id
a
g
i 
in
v
e
st
it
si
y
a
la
r 
U
zo
q
m
u
d
d
a
tl
i 
in
v
e
st
it
si
y
a
la
r 
B
il
v
o
si
ta
i
n
v
e
st
it
si
y
a
la
r 
R
e
a
l 
in
v
e
st
it
si
y
a
la
r 
M
o
li
y
a
v
iy
i
n
v
e
st
it
si
y
a
la
r 
B
e
v
o
si
ta
i
n
v
e
st
it
si
y
a
la
r 
Q
is
q
a
m
u
d
d
a
tl
i 
in
v
e
st
it
si
y
a
la
r 
C
h
e
t 
e
l 
in
v
e
st
it
si
y
a
la
ri
D
a
v
la
t 
in
v
e
st
it
si
y
a
la
ri
X
u
su
si
y
i
n
v
e
st
it
si
y
a
la
r 
Q
o
‘s
h
m
a
i
n
v
e
st
it
si
y
a
la
r 

---

40 
- pullarning vaqt oralig`idagi qiymatini hisobga olgan holda, mazkur loyiha rentabelligi, boshqa 
alternativ loyihalar rentabelligidan yuqori bo’lsa; 
- loyiha amalga oshirilgandan so’ng korxona aktivlarining rentabelligi oshsa (yoki kamaymasa) 
va har holda qarz mablag`lari bo’yicha o’rtacha hisob stavkasidan yuqori bo’lsa; 
- ko’rib chiqilayotgan loyiha, ishlab chiqarishning ratsional tuzilmasini shakllantirish, 
xarajatlarni qoplash muddatlari, moliyaviy manbalarning mavjudligi nuqtai-nazaridan korxonaning 
bosh maqsadlariga muvofiq kelsa. 
Shuni ham ta'kidlab o’tish lozimki, mazkur umumiy tamoyillar bo’lishiga qaramasdan, u yoki bu 
xo’jalik faoliyatini yurituvchi sub'ekt uchun investitsiyaviy siyosatning asosiy mezonlarini aniqlash 
juda ham sub'ektiv va muayyan bosqichdagi strategik moliyaviy maqsadlarga bog`liq bo’ladi. 
Ammo sub'ektivlikning har qanday darajasida investitsiyalar bo’yicha qaror qabul 
qilinayotganda, moliyaviy menejer pullarning vaqt oralig`idagi qiymatini, loyiha tavakkalchiligi 
darajasini, loyihaning alternativ loyihalardan ustunligini va boshqa ko’plab omillarni e'tiborga olishi 
lozim. 
Shunday qilib, investitsiyalar to’g`risida qaror qabul qilish kutilayotgan daromadlilik va 
tavakkalchilik nisbati tahliliga asoslanadi. Shuning uchun ham, investitsiyalar mohiyati to’g`risida gap 
yuritayotganda, ularning turli xil tavakkalchilik va kutilayotgan daromadga bog`liq ekanliklarini esdan 
chiqarmaslik lozim. Pullarning daromad olib kelish qobiliyati ularning kelib chiqish manbai va 
iste'mol yo’nalishlari, ya'ni pul qayerdan kirib kelishi va nimaga investitsiya sifatida qo’yilishiga 
bog`liq bo’ladi. Demak, kapital manbalarining ishonchliligi va mablag`larni to’g`ri investitsiya qilish 
o’rtasida uzluksiz aloqa kuzatiladi. Ushbu belgilari bilan investitsiyalar boshqa qo’yilmalardan 
farqlanadi.