Microsoft Word 1-lekciya doc

---

1 
№1-SANLI LEKTSIYA 
Tema: Gistologiya h’am embronologiya pánleriniń qısqasha rawajlanıw tariyxı. 
(Gametogenez, gametalar du`zilisi) 
Jobası: 
1. Gistologiya pa`ni, izertlew usılları, wazıypası ha`m rawajlanıw tariyxı 
2. Gistologiyada qollanılatug`ın ha`zirgi zaman izertlew usılları 
3. Gistologiya pa`ninin` qıskasha rawajlanıw tariyxı 
4. Salıstırmalı gistologiya ha`m onın` biologiyadag`ı ornı 
5. Birinshi jınıs kletkalarının` payda bolıwı 
6. Atalıq jınıs bezleri ha`m spermatogenezdin` izbe-iz rawajlanıw basqıshları 
1. Gistologiya pa`ni, izertlew usılları, wazıypası ha`m rawajlanıw tariyxı 
Haywan ha`m adam organizmi, olardın` jıyındısı bolg`an toqımalardan quralg`an. Haywan ha`m 
adam organizmi denesindegi barlıq, organlar o`zine say kletka ha`m sol kletkalardan quralg`an toqımalardan 
du`zilgen.
Tiri organizmnin` en` kishi bo`limi - bul kletka. Kletkalardn` du`zilisin, payda bolıwın ha`m 
rawajlanıw basqıshların, a`dette tsitologiya u`yrenedi.
Toqımalardın` du`zilisin, rawajlanıwın ha`m tirishilik iskerligin gistologiya u`yrenedi.
Antropologiya, anatomiya, embriologiya, tsitologiya sıyaqlı pa`nler qatarında gistologiya da 
fundamenental morfologiyalıq pa`n bolıp, onın` tiykarg`ı predmeti tiri materiyanın` quralıwında zatlıq 
tiykar bolıp xızmet qılatug`ın toqıma - quramalı biologiyalıq sistema bolıp esaplanadı. 
Gistologiyanı eki u`lken bo`limge - ulıwma gistologiya menen jeke gistologiyag`a bo`lip u`yreniw 
maqsetke muwapıq boladı. Ulıwma gistologiyada toqımalar du`zilisinin` ulıwma nızamlılıqları, tekseriw 
usılları, gistologiya pa`ninin` rawajlanıw tariyxı sıyaqlı ma`seleler u`yreniledi. Jeke gistologiyada bolsa xa`r 
qıylı organnn` toqımaları mikroskopik ta`repten o`z aldına u`yreniledi. Tiri organizm bir pu`tin bolıp, 
onın` barlıq, organları bir-biri menen u`zliksiz baylanıslı halda jasaydı. Gistologiyanı bo`lip u`yreniwdegi 
maqset, birinshiden, metodikalıq ta`repi bolsa, ekinshiden, organizmnin` o`zine ta`n bo`limlerin 
sistemag`a salıp u`yreniw bolıp esaplanadı. U`shinshiden, bul usıl toqımalardı olardın` evolyutsiyası 
protsessinde morfologiyalıq jaqtan salıstırıp u`yreniw imkaniyatın beredi. 
Ulıwma alg`anda, gistologiya biologiya pa`ninin` bir tarawı bolıp, biologiyag`a ta`n bir qatar 
tarawlar (embriologiya, immunologiya xa`m basqa) menen bir qatarda oqıtıladı. A`sirese keyingi 
jıllarda u`yreniwdin` quramalı usılları payda bolıwı bul baylanıstın` anıqlanıp, bekkemlesiwine 
ja`rdem beredi. 
Gistologiyadag`ı konkret da`lillew ob`ektleri, sonday-aq quramalı tekseriw usılları onı tarawlarg`a 
bo`lip u`yreniwdi usınbaqta. Na`tiyjede gistologiyanın` gistoximiya, gistofiziologiya, salıstırmalı gistologiya, 
eksperimenental gistologiya, suwretlew gistologiyası, evolyutsiyalıq gistologiya, ekologiyalıq gistologiya sıyaqlı 
tarawları payda boldı. 
Gistoximiya—toqımalardın` ximiyalıq qa`siyetlerinde u`yrenedi. Bul bo`limde gistologiyalıq ha`m 
ximiyalıq usıllar ja`rdeminde kletka ha`m toqımalardın` du`zilisi, olardag`ı ximiyalıq elemenentlerdin` 
bo`listiriliwin u`yrenedi. 
Gistoximiyalıq, usılda kletka ha`m toqımalardın` ayırım bo`limleri, olardn` tiyisli toparları ayrım-
ayrım bolıp u`yreniledi. Eger kletka yadrosındag`ı DNK mug`darı anıqlanatug`ın bolsa, onı o`zine tiyisli 
boyaw menen boyap, onın` anıq ko`rinisin aladı, bunda kletkann` basqa elemenentleri boyalmaydı. 
Na`tiyjede DNK anıq-ra`wshan boyalıp ko`rinedi. Usınday gistoximiyalıq usıl ja`rdeminde beloklar, fermenentler 
aminokislatalar, uglevodlar, lipidler ha`m tag`ı basqalardı anıqlaw mu`mkin. Elektron mikroskop payda 
bolıwı menen birge kletka ha`m toqımalardı tekseriwdin` elektron - gistoximiyalıq usılı jaratıldı.