Microsoft Word 1-lekciya doc

Organizmlerdiń rawajlanıw dáwirleri 
Organizmniń jeke rawajlanıwına ontogenez (ontos, on – tirishilik, genesis – rawajlanıw) 
delinedi. 
Bul qubılıs filogenez benen yamasa organizmniń tariyxıy rawajlanıwı menen tı
ǵız qarım 
qatnasta boladı. 
Embriologiya yamasa jeke rawajlanıw biologiyası tiri organizmlerdiń ontogenezinde júz 
beretu
ǵın biologiyalıq qubılıslardı úyretedi. 
Ontogenez qubılısları úsh dáwirge bólinedi. 
1. Embrionnan burın
ǵı rawajlanıw dáwiri – yaǵnıy rawajlanıwdıń júklilikten aldıńǵı dáwiri 
bolıp, bul waqıtta jınısıy kletkalar payda boladı (gametogenez, proembriogenez). 
2. Embrional rawajlanıw dáwiri bolıp, bul máyek kletkasınıń tuqımlanıw qubılısınan baslanıp, 
tuwıl
ǵansha dawam etedi (embriogenez). 
3. Embrionnan keyingi rawajlanıw dáwiri, bul tuwıl
ǵannan tap ólgenge shekemgi dáwirlerdi 
óz ishine aladı (postembrional). 
Birinshi dáwirde jınıs kletkaları payda bolıp, tuqımlanıw qubılıslarına tayar turadı, ekinshi 
dáwirde tuqımlanıw bolıp, tóldiń rawajlanıwı dawam etedi, al úshinshide úlken organizm tiykarı 
kelip shı
ǵıp hám onıń keyingi tirishiligi dawam etedi. 
Úlken organizmge ótiw tuwrı hám tuwrı emes jol menen ótiwi múmkin. Birinshisınde úlken 
organizmge uqsas bolıp ósedi, organlar quramalasıp barlıq organizm sisteması quramalı
ǵa ótedi. Al 
tuwrı emes rawajlanıwda lichinka payda bolıp metamorfozlanadı. 
Jeke rawajlanıw biologiyası tek zarodısh rawajlanıw dáwirlerin tekserip qoymastan jeke 
organizmnińúlkeygen halınada tap ólip ketkenge deyingi ózgesheliklerin tekseredi. 
Olay bolsa embriologiyanı organizmniń jeke rawajlanıwı haqqında
ǵı ilim dep qarap, jınıs 
kletkalarınıń payda bolıwınan baslap onıń barlıq ómiri boyınsha ilim dep túsiniw kerek. 
Házirgi embriologiya biologiyalıq rawajlanıwda
ǵı qubılıslardı tómendegi baǵdarda 
túsindiredi: 
1. Belgili qubılıstıń maqsetin kórsetiw menen (biologiyalıq mazmunda) túsindiriw. Bul 
túsindiriw usılı Aristotelden baslanıp hám házir túr ózgertpekte. 
2. Rawajlanıwdı tiplerdiń rawajlanıwı menen túsindiriw usılı (bul salıstırmalı-embriologiyalıq 
túsindiriw bolıp, bul Berden baslanadı). 
3. Ontogenezdi filogenez arqalı túsindiriw (bul E.Gekkelden baslanadı). 
4. Belgili qubılıstı onıń sebeplerin qaraw menen túsindiriw (Ru boyınsha, sebepli analitikalıq 
túsindiriw).