Microsoft Word Èáòèäîèé11. doc

 
NAZORAT TOPSHIRIQLARI: 
1. Ibtidoiy poda yoki jamoa arafasi tushunchasini ta’riflang. 
2. Nima uchun qadimgi odam yolg’iz bo’lganda yashay olmasligini 
ayting. 
3. Ibtidoiy podani fanda boshqa nomlanishlarini ko’rsating: 
A. neandertal V. urug’chilik jamoasi 
S. ibtidoiy to’da D. Jamoa arafasi 
E. S va D javoblari to’g’ri 
4. Ibtidoiy poda xo’jalik turlarini ko’rsating 
A. kulolchilik, ziroatchilik V. dehkonchilik, xunarmandchilik
S. ziroatchilik, ovchilik D. Baliqchilik, ovchilik
E. Ovchilik, dehqonchilik 
5. Ibtidoiy to’da hayotida ovchilikning o’rnini baholang, 
6. Ibtidoiy odamlar to’dasi davrining xronologik chegaralarini 
 

---

2-asosiy savol: 
Ibtidoiy to’da jamoasida mehnat, jinsiy munosabatlar 
Maqsad: 
Ibtidoiy to’da jamoasida mehnatning rolini tushuntirish, jinsiy 
munosabatlarni ta’riflab berish, ibtidoiy oila tushunchasini izohlab berish. 
 
IDENTIV O’QUV MAQSADLARI: 
2.1. Ibtidoiy to’dada mehnat va uning o’rnini tushuntiradi. 
2.2. Ibtidoiy to’dadagi jinsiy munosabatlarni izohlaydi. 
2.3. Qon-qarindoshlik oila haqida tushunchaga ega bo’ladi. 
 
Insonning hayvonot olamidan ajralib chiqishi mehnat tufayli 
bo’lganligi ma’lumdir. Mehnat o’zidan o’zi insonning tabiatga jamoa tarzida 
ta’sir etish formasi bo’lgan. Hatto eng oddiy mehnat turlariga o’tish faqat 
jamoada bo’lishi mumkin edi, ya’ni xulq-atvorning ijtimoiy formalari 
sharoitlarida mumkin edi. 
SHuning uchun ham ibtidoiy jamoa tarixi va 
antropogenezning ilk bosqichlarida oziq-ovqatni topish va taqsimlashda 
hayvoniy egaizmni bostirish kelib chiqa boshlagan. Bu jarayon tabiiyki, aynan 
o’zaro yordam va aloqalar mustahkam bo’lgan jamoalarning boshqa to’da va 
tabiiy ofatlarga qarshi tura olishga va yashab kelishga imkon bergan. 
Hayvoniy egaizmni yo’q qilish ayniqsa muste davrida yaqqol namoyon 
bo’ladi. 
Ibtidoiy to’dadagi tabiiy va ijtimoiy jihatlar kurashining asosiy yo’llaridan 
biri jinsiy munosabatlar bo’lgan. Bu sohada hayvoniy instinktlar ayniqsa kuchli 
namoyon bo’lib, rivojlanib borayotgan jamiyat tomonidan qattiq ta’sirga 
uchragan. Ma’lumki, hozirgi davrda primatlarning ayrim turlari, masalan 
shimpanze maymunlari, to’da bo’lib yashab, unda ayrimlari juft oila bo’lib 
yashasa, boshqa birlarida bitta katta erkak jinsidagi maymun qolib bir nechta 
urg’ochi jinsidagi maymunlar bo’ladi. Ibtidoiy to’dadagi jinsiy munosabatlar 
ham ushbu munosabatlarga o’xshash bo’lgandir. Urg’ochilar uchun ko’plab 
janjallar kelib chiqadi. SHuning uchun ham ayrim olimlarning fikricha, ibtidoiy 
jamoa faqatgina unda zoolik oilalarni birlashtirgan va katta yoshdagi 
erkaklarni o’zaro bir birini chidagan holdagina, ya’ni tartibsiz jinsiy 
munosabatlarning o’rnatilishi yoki promiskuitetning o’rnatilishi sharoitida 
paydo bo’lishi mumkin bo’lgan. Hozirgi kunda ham ayrim qoloq qabilalarda 
promiskuitet bayramlari nishonlanib keladi. 
Biroq, boshqa fikrga ko’ra, ibtidoiy to’da hayvonlardan haramlik oilaviy 
munosabatlarni merosga olgan bo’lib, jinsiy hayot reglamentlashtirilgan edi. 

---

SHunday bo’lsa, ibtidoiy to’da bir necha haram birlashmalaridan iborat 
bo’lganini, ularning o’z boshliqlari (eng kuchli erkaklari) o’lgani tuyfayli, 
yoki ayollar uchun janjallar tufayli qayta guruhlarga taqsimlanishini tan 
olshimiz kerak. 
L.G.Morgan o’zining "Qadimgi jamiyat" degan asarida nikoh-oila 
munosabatlarining eng qadimgi formasi qon-qarindloshlik Oilasi bo’lgan. 
Morganning ta’kidlashicha, qon-qarindoshlik oilada nikoh birligi faqat bir 
avlod kishilarini - ya’ni barcha qarindoshlarni, opa-akalar, ularning ota-onalari 
avlodlari, ularning bobo-momolari avlodlarini o’zida mujassam etgan. Turli 
avlodlar o’rtasida nikoh munosabatlari ta’qiqlangan. 
Hozirgi kunda deyarli hamma tadqiqotchilar Morgan gipotezasini xato 
deb tan oldilar va bu muammo hozirgi kunda ham dolzarb bo’lib turmoqda.