Microsoft Word 12-lekciya doc

Shemirshektin` tiykarg`ı amorf zatı - joqarı molekulalı polianin, galaktozaminoglikol, glikozaminglikal, 
xotstsriosulfat, keratosulfat, gialuronat ha`m siadat kislota, geparinnen quralg`an. Bular beloklar menen 
birigiwi na`tiyjesinde payda bolg`an proteoglikannın` molekulalar struktu`rası shemirshekti iyiliwshen` 
etip turadı. Bul qa`siyeti tiykarınan kletkalar aralıq zattın` du`zilisine de baylanıslı. Shemirshek 
toqımasının` ayırım zatları ja`rdeminde (pepsin, bariyli, suw ha`m kaliy permanganat eritpesi) ko`rsetiwi 
na`tiyjesinde shemirshektin` tiykarg`ı amorf zatı erip, xondromukoid penen jabısıp turg`an kollagen jipsheler 
ko`rinetug`ın bolıp turadı. Organizm qartayıwı menen kletka aralıq zatında kaltsiy duzları jıynalıp barıp, 
shemirshek mortlasıp ha`m sın`g`ısh bolıp qaladı. 
Elastik shemirshek toqıması - basqa toqımalarg`a salıstırg`anda kem tarqalg`an, lekin organizm 
ushın a`hmiyetli bolg`an organlarda ushırasadı. Su`t emiziwshi haywanlarda elastik shemirshek kulak sıpırası 
ha`m kegirdektin` sho`mish ta`rizli ha`m noqat ta`rizli shemirshek plastinkaların quraydı. Sonın` 
menen birge sırtqı qulaq jolı, qulaq tesigi ha`m esitiw tesiginin` skeleti kurılısında ushırasadı. 
Gistologiyalıq du`zilisine qaray gialin shemirshekke uqsaydı. Sırtqı ta`repten shemirshek u`sti 
perde menen qaplang`an. 
Elastik shemirshektin` basqa shemirshekten tiykarg`ı parqı kletkalar aralıq zatında kollagen 
jipshelerden tısqarı ko`p mug`darda elastik jipsheler boladı. Elastik jipshelerdin` quramlıq du`zilisinde 
beloklar, glikogen ha`m xondroitin sulfatlar kem ushırasadı, kaltsiy duzları hesh qashan jıynalmaydı. Sonın` 
ushın ha`mme waqıt elastik qa`siyetin saqlap turadı. 
Jipsheli shemirshek toqıması - omırtqa bag`anaları arasındag`ı shemirshek diskların payda etedi. 
Tıg`ız tutastırıwshı toqımalardın` gialin shemirshekke o`tiw bo`liminde boladı. Sannın` domalaq 
baylamı jipsheli shemirshekten quralg`an. Jipsheli shemirshek gialinli shemirshekke uqsas bolıp, onnan 
tiykarg`ı parqı, kletkalar aralıq zatındag`ı kollagen jipsheler baylamlar payda etip jaylasqan. 

---

3 
Jipsheli shemirshek tutastırıwshı toqımag`a jaqınlag`an sayın kuramlıq du`zilisi o`zgerip, sin`irlerdin` 
du`zilisine uqsap baradı. Shemirshek toqıması menen tutastırıwshı toqıma shegarasında domalaq 
shemirshek kletkaları, xondrotsitler a`ste - aqırın jalpaqlanıp baradı. 
Solay etip jipsheli shemirshek gialin shemirshek penen tutastırıwshı toqıma ortasındag`ı aralıq 
toqımanı quraydı. 
Shemirshek u`sti perdesi - perixondriy tıg`ız tutastırıwshı toqımadan quralg`an bolıp shemirshek u`stin 
qaplap turadı. Tiykarınan kollagen ha`m elastik jipshelerden ha`m olar arasında jaylasqan sobıq 
ta`rizli kletkalardan ibarat. Eki qabattan quralg`an: 1-sırtqı a`tirapları toqımag`a tikkeley tutasıp ketken, 
2-ishki shemirshek toqıma u`stine tikkeley jabısıp og`an xondrogen qabat dep at berilgen.