Microsoft Word 12-lekciya doc

---

1 
№12-SANLI LEKSIYA 
Tema: Shemirshek toqimaları 
Jobası: 
1. Shemirshek tkanının` kelip shıg`ıwı.
2. Shemirshek tkanının` rawajlanıwı ha`m regeneratsiyası.
3. Xondrotsit ha`m xandroblast kletkalarg`a ulıwma tu`sinik. 
 
 Shemirshek toqıması 
Shemirshek toqıması tutastırıwshı toqıma qatarına kiredi. Shemirshek organizmnin` embrional 
rawajlanıw da`wirinde tutastırıwshı toqımalar payda bolatug`ın embrional toqımadan, yag`nıy mezenxima 
kletkalarınan tarqaladı. Organizmnin` da`slepki ontogenez rawajlanıwı da`wirinde skelet su`yeklerinin` 
ko`pshiliginin` ornında aldın ala shemirshek toqıması payda bolıp, son` olar su`yek toqımasına 
aylanadı. 
Shemirshek organizmde tayanısh, mexanik ha`m tutastırıwshı wazıypalardı atqaradı. Adamlarda 
ha`m su`t emiziwshilerde jetilgen joqarı da`rejede rawajlang`an boladı. Du`zilisi jag`ınan qattı toqımalar 
qatarına kiredi. Qattılıg`ı jag`ınan skelet su`yeklerinen keyin ekinshi orında turadı. Shemirshekte zat 
almasıw onın` u`stin orap turıwshı shemirshek u`sti perdesi arqalı boladı. Nerv talaları menen 
ta`miyinleniwshi ha`m innervatsiyası da sol perde arqalı a`melge asadı. Shemirshek gidrativ toqımalar 
qatarına kiredi, quramının` 80% suw, 15% organikalıq zatlar ha`m 5% mineral duzlardan quralg`an. 
Organikalıq zatlardın` tiykarın beloktar, mukopolisaxaridler ha`m lipidler quraydı. Toqımada 
ıdıratatug`ın beloklar negizin fibrillyar beloklar, yag`nıy kollagen ha`m elastik, mukopolisaxaridler 
menen birikken halda ushıraytug`ın nofibrillyar beloklar - xondroitin sulfatlar, keratosulfat ha`m sialit kislota 
quraydı. Xondromukoprotein ha`m xondromukoid shemirshek toqımanın` tiykarg`ı zatı sıpatında 
ko`plep ushırasadı. 
Shemirshek toqıması ha`m basqa tutastırıwshı toqımalarg`a uqsap, toqıma kletkaları ha`m aralıq 
zattan quralg`an. Kletkalar quramına forması domalaq yamasa oval sıyaqlı shemirshek kletkaları (xondrotsitler) 
ha`m toqımanın` rawajlanıwı ha`m regeneratsiyasın ta`miyinlewshi xondroblast kletkaları kiredi. Kletka 
aralıqların aralıq zat toltırıp turadı. Wazıypası ha`m morfologiyalıq du`zilisine qaray u`sh tu`rli shemirshek toqıması 
ushırasadı: giolin, elastik ha`m jipsheli shemirshek toqımalar. 
Kletka ha`m aralıq zatlardı to`menendegishe klassifikatsiya qılıw mu`mkin: