Microsoft Word А4 син ва узгар doc

v) Aralash qo‘zg‘atishli motorning ish xarakteristikalari. Bunday 
motorda magnit oqimi Ф
qo′z
parallel va ketma-ket qo‘zg‘atish 
chulg‘amlari MYK larining birgalikdagi ta’siridan vujudga keltiriladi. 
Qo‘zg‘atish chulg‘amlari MYK larining o‘zaro nisbati shunday 
tanlanadiki, bunda bu chulg‘amlardan bittasi mashina qo‘zg‘atish MYK 
ning 70 foizini vujudga keltirib, bu chulg‘am asosiy hisoblanadi, ikkinchisi 
esa, 
qo‘shimcha 
qo‘zg‘atish 
chulg‘ami 
deyiladi. 
Qo‘zg‘atish 
8.3-rasm. Kеtma-kеt qo‘zg‘atishli motorning foydali quvvat Р
2
 
ga nisbatan olingan ish xaraktеristikalari 
* 

---

75 
chulg‘amlarining o‘zaro ulanishiga qarab ularni quyidagi turlarga 
ajratadilar: 
1) mos ulangan aralash qo‘zg‘atishli, bunda parallel va ketma-ket
qo‘zg‘atish chulg‘amlari hosil qilgan MYK larining yo‘nalishi bir xil 
bo‘lib, ular qo‘shiladi (F= F
Sh 
+ F
C
). 
2) teskari ulangan aralash qo‘zg‘atishli, bunda ketma-ket va parallel 
qo‘zg‘atish chulg‘amlari MYK lari teskari yo‘nalgan bo‘lib, natijaviy 
oqim Ф yuklama toki oshishi bilan kamayadi (Ф = Ф
Sh 
− Ф
C
). 
Mos ulangan aralash qo‘zg‘atishli motorlarning ish xarakteristikalari
(8.4-rasm) parallel qo‘zg‘atishli motorning ish xarakteristikalariga
yaqinlashadi. 
Demak, aralash qo‘zg‘atishli motorning xarakteristikalari parallel va 
ketma-ket qo‘zg‘atishli motorlar xarakteristikalari oralig‘ida joylashgan 
egri chiziqlardan iborat bo‘lar ekan. 
8.4-rasm. Mos ulangan aralash qo‘zg‘atishli motorning ish 
xaraktеristikalari (asosiy chulg‘am – parallеl qo‘zg‘atishli, 
qo‘shimcha chulg‘am – kеtma-kеt qo‘zg‘atishli) 
Aralash qo‘zg‘atishli motorda natijaviy magnit oqim Ф=Ф
Sh
Ф
S
bo‘lganligidan, uning momenti quyidagicha aniqlanadi: 
M=С
M
(Ф
Sh
Ф
C
)∙I
a
, (8.7) 
aylanish chastotasi esa: 
n=(U−I
à
ΣR
à
)/[C
Å
(Ф
Sh 
 Ф
C
)]. (8.8)
* 

---

76 
Qo‘zg‘atish chulg‘amlari mos ulanganda yuklamaning oshishi bilan 
natijaviy oqim Ф oshadi, shuning uchun uning tezlik xarakteristikasi 
parallel qo‘zg‘atishli motorlarnikiga nisbatan pasayuvchan bo‘ladi. 
Agar qo‘zg‘atish chulg‘amlari teskari ulansa, valdagi yukning oshishi 
bilan tok I
a
oshadi va, demak, natijaviy oqim Ф=Ф
Sh
− Ф
C
kamayadi. 
Yuklamaning katta qiymatlarida oqim Ф ancha kamayib ketib, aylanish 
chastotasi n oshadi, natijada, agar M
yu
= const va U = U
N
= const bo‘lsa, tok 
I
a
ning oshishiga olib keladi. Bu esa, o‘z navbatida, motorning magnit 
oqimini yana ham kamaytirib, uning aylanish chastotasi yanada ko‘proq 
oshishiga olib keladi va h.k. Amalda motorning yuklamasi 0 dan 
nominalgacha o‘zgarib turadigan hollarda, uning aylanish chastotasini 
taxminan bir hil tutib turish lozim bo‘lsa, ketma-ket qo‘zg‘atish chulg‘ami
asosiy (parallel) chulg‘amga teskari qilib ulanadi.