Microsoft Word amaliyotchi psixologlarning psixokorreksion faoliyati xususiyatlari

---

O`zbеkiston Rеspublikasi 
Oliy va O`rta maxsus ta'lim vazirligi 
Zahiriddin Muhammad Bobur nomidagi 
Andijon davlat univеrsitеti 
Ijtimoiy-iqtisodiyot fakelteti 
Pedagogika psixologiya ta’lim yo’nalishi 
III bosqich talabasi Orifjonova Nodiraning 
“Psixologik xizmat” fanidan 
KURS ISHI 
Andijon – 2016 yil 

---

Mavzu: Amaliyotchi psixologlarning psixokorreksion faoliyati 
xususiyatlari 
 
Reja: 
 
Kirish: Berilgan nizom asosida korreksion ishlarni tashkillashtirish 
 
 
Asosiy qism: 

1. Psixologik xizmat tuzilishi va uni boshkarish 
 
2. Psixologlar oldida turgan muammolar 
 
3. Amaliyotchi psixologning kasb etikasi 
 
4. Psixologning o‘quvchilar va o‘qituvchilar, boshqa
vakillari bilan munosabatlari  
 
 
Xulosa 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
Berilgan nizom asosida korreksion ishlarni tashkillashtirish 
Psixologiya fani nimadan baxs yuritadi - degan savol mavjuddir, birok 
xozirgi zamonda Korreksion psixologiya fani nimani urgatadi, kanaka 
predmet degan savol tugilmokda. Ma’lumki psixologiya fani shaxsni 
urganadigan yagona fan emas, chunki uning ayrim jixatlarini falsafa, 
pedagogika, logika, sotsiologiya, xatto kibernetika tadkik kilmokda 
Korreksion psixologiya fanida esa inson shaxsi va individualligini 
targib toptirish jarayoniga faol ta’sir kursatishni takozo kiladi. Psixologik
xizmatning ushbu yunalishida aloxida axamiyat kasb etadigan narsa bu -
bolalar, ukuvchilar, talabalar xulkining buzilishi, ta’limda uzlashtirishning 
yomonlashuvi kabilarni urganadi. 
Psixolog bolalar, ukuvchilar, talabalarning psixik tarakkiyotidagi xulki va
muomalasidagi nukson va kamchiliklarni asta -sekin tuzatish korreksiya 
kilish dasturini ishlab chikaradi va amaliyotga uni tadbik etadi. Buning 
uchun ular bilan maxsus mashgulotlar utkazadi va ijodiy kobiliyatlarni 
ustirish maksadida treninglar olib boradi 
Korreksion ishlarda guruxning kadriyatlarga yunalganligi etnopsixologik 
va etnomadaniyati xususiyatlari, elat tarixi , millat odati, usuli, rasm-rusmlari 
va boshka etnos uz aksini topishi lozim. 
Ayniqsa, I.V.Dubrovina (Moskva) va X.Y.Leymets, Yu.L.Sierd 
(Tallin) larning ko‘p yillik tadqiqotlari natijasi o‘laroq, umumta’lim 
maktablarida psixologik xizmatning joriy etilishi bu boradagi MDX
mamlakatlarida qo‘yilgan ilk qadam ekanligini alohida qayd etish mumkin. 
Qolaversa, 
o‘zbek 
olimlaridan 
E.G‘oziev, 
M.G.Davletshin,
G‘.B.Shoumarov, 
B.R.Qodirov, 
R.Gaynutdinov, 
V.M.Karimova, 
N.A.Sog‘inovlarning ham O‘zbekiston o‘rta umumta’lim maktablari va oila 
tizimlarida psixologik xizmatni joriy etish borasida olib borayotgan qator

---

nazariy-ilmiy va amaliy-uslubiy ishlari Respublikamizda psixologik 
xizmatni joriy etish va rivojlantirish uchun ma’lum darajada asos bo‘lmoqda. 
Shunday bo‘lsada, shuni alohida kayd etish kerakki, hanuzgacha 
O‘zbekistonda mukammal dasturga va amaliy tajribalar yakuniga 
asoslangan yagona psixologik xizmat tizimini boshqaruvchi rasmiy 
maqomga ega bo‘lgan Markazning mavjud emasligi va ayni paytda, 
psixologik xizmat tizimining bugungi holati va uning amaliy faoliyat 
yo‘nalishlarini har tomonlama, chuqur tahlil qiluvchi va shu tahlillar asosida 
psixologik xizmatning istiqbollarini ochib beruvchi maxsus tadqiqotlarning
taqchilligi nihoyatda dolzarb masala bo‘lib qolmoqda. Demak, tabiiyki, 
mazkur muammoni bartaraf etish uchun, O‘zbekistonda psixologik 
xizmatning joriy etilishi, bugungi holati va istiqbollarini o‘rganishga, tahlil 
qilishga va izohlashga bag‘ishlangan psixologik va sotsial-psixologik 
tadqiqotlarning olib borilishi kelajagi buyuk bo‘lgan O‘zbekistonimiz 
ravnaqi uchun kechiktirib bo‘lmas davr va davlat taqozosidir. 
Yuqorida aytib o‘tilganlar bilan bir qatorda, O‘zbekistonda psixologik 
xizmat muammosining dolzarbligi quyidagi jihatlar bilan ham belgilanadi:
dastavval,shuni ta’kidlash kerakki,"....bizning amaldagi ta’lim-tarbiya 
tizimimiz bugungi zamonaviy taraqqiy topgan demokratik davlatlar 
talablariga javob bera olmasligi ko‘p joylarda yaqqol ko‘rinmoqda. Bugungi 
kunda mutaxassis kadrlarni tayyorlash, ta’lim va bilim berish tizimi 
hayotimizda, jamiyatimizda bo‘layotgan islohot, yangilanish jarayonlari 
talablari 
bilan 
yaqindan 
bog‘lanmaganligi 
har 
tomonlama 
sezilmoqda"(I.A.Karimovning Oliy Majlis to‘qqizinchi sessiyasida 
so‘zlagan nutqidan. -Ma’rifat ro‘znomasi, 1997 yil 30 avgust, 1-bet).
Shundan kelib chiqqan holda, bugungi ta’lim muassasalarida, mehnat 
jamoalarida bo‘lajak kadrlarni har jihatdan tayyorlash bilan bog‘liq 
psixologik xizmatning ilmiy-tashkiliy jihatlariga va ayniqsa, ijtimoiy-

---

psixologik muhofaza imkoniyatlarini tadqiq qilishga oid maxsus o‘tkazilgan 
tadqiqotlarning nihoyatda tanqisligi; ijtimoiy psixologiya, etnopsixologiya 
fanlarida bugungi psixologik xizmat tatbiqini qamrab oluvchi vazifalarning 
aniq va batafsil belgilanganmaganligi; bir necha yillardan buyon talaygina
ta’lim va mehnat jamoalarida psixologik xizmat ko‘rsatish jarayoni
amalga oshirilib kelsa-da va ayni paytda, o‘zbekistonlik psixolog-olimlar 
tomonidan ilg‘or psixologiya ilmining hayotga, amaliyotga tatbiqiga oid
qator yakunlangan tadqiqotlar, ko‘rsatmalar, tavsiyalar mavjud bo‘lsa-da,
O‘zbekistondagi psixologik xizmat samaradorligini alohida tadqiq 
qilinmaganligi; ta’lim va mehnat muassasalarida tashkil etilgan psixologik 
xizmat tajribalari misolida o‘quvchi va ishchi-xodimlar muvaffaqiyatli
faoliyatini ta’minlashdagi ijtimoiy psixologik muhofaza imkoniyatlarini 
o‘rganish va kamol toptirish bilan bog‘liq bugungi O‘zbekistonning o‘z 
istiqlol va istiqbol yo‘li, ijtimoiy - iqtisodiy taraqqiyoti talablariga javob 
beruvchi ilmiy-amaliy tavsiyalarning ishlab chiqilmaganligi kabilarni
bugungi dolzarb muammolardan biri sifatida qayd etish mumkin.
Psixologik ishlar majmuasi ukuvchilarni maktab, kollej va litseylarda 
ukitish davomida psixologik-pedagogik jixatdan chukurrok urganishga 
yunaltirilgan bulib, ularning individual xususiyatlarini, ta’lim va 
tarbiyasidagi nuksonlarining sababini aniklashga muljallangandir. Diagnostik 
va korreksion ishlar guruxiy yoki yakka tartibda (individual tarzda) 
utkaziladi. Bu asnoda amaliy psixolog kuyidagi yakkol vazifalarni bajaradi: 
- Yosh davr tarakkiyotining muayyan mezonlariga muvofikligini 
aniklash maksadida psixolog bolalar, ukuvchilar, maxsus maktab va bilim 
yurti tinglovchilarini, oliy ukuv yurti talabalarini psixologik tekshiruvdan 
utkazadi, ularning kamolot darajalarini belgilaydi. ukituvchilarning kasbiy 
yarokligi va layokatini diagnostika kiladi, ularning shaxs xislatlari, irodaviy 

---

sifatlari, xis-tuygulari, uz-uzini boshkarish imkoniyati, intellektual (akliy) 
darajasi va pedagogik kobiliyatini tekshiradi; 
Psixolog ukuvchilar va talabalarning psixologik xususiyatlari, ularning 
kizikish, mayl, ilk iktidorligi kabilarni urganadi, ularga yakkaxol (individual) 
munosabat va yondashishni yulga kuyadi, mutaxassis va yetuk shaxs sifatida 
shakllanishiga muayyan yordam kursatadi, trening (maxsus mashk) utkazadi. 
Maktabgacha yoshdagi bolalar, ukuvchilar, xunar-kasb bilim yurti 
tinglovchilari, yangi tipdagi maktab ukuvchilari, oliy ukuv yurti talablarida 
uchraydigan ukuv malakalari va kunikmalarini egallashdagi nuksonlar, 
xulyo-atvordagi kamchiliklar, akliy tarakkiyot va shaxs fazilatlaridagi 
buzilishlar sabablarini diagnostika kiladi. Bolalarning voyaga yetgan odamlar 
va uz tengkurlari (tengdoshlari) bilan muomalasi xususiyatini tekshiradi. 
Ularning etnokiyofasi va etnomadaniyati xususiyatini xisobga olgan xolda 
psixofiziologik 
metodikalarni 
muayyan 
sharoitga 
moslashtiradi 
(adaptatsiyalashtiradi). Boshka soxaning mutaxassislari bilan birgalikda ruxiy 
rivojlanishdagi nuksonlar xilma-xilligini xisobga olib, tabakalashgan 
differensial diagnostikani amalga oshiriladi; 
-Nuksonlarning tibbiy va defektologik tabiatni aniklaydi; 
-Deviant (konunbuzarlik) aksil ijtimoiy xulk-atvor sabablari va ularning 
shakllarini belgilaydi; 
-Giyoxvandlik, taksikomanlik, alkogolizm, ugirlik, daydilikning 
ijtimoiy-psixologik ildizlarini tekshiradi, ularning omillarini taxlil kiladi va 
boshkalar. 
-Raxbar kadrlar va ukituvchilarning kasbga yarokliligini ilmiy asosda 
tekshirish va anik tavsiyanomalar ishlab chikish. 
-Oliy maktab xodimlari sinov (adaptatsiya) muddatini (stajer, yosh 
mutaxassis, ukituvchi, aspirant va boshkalarni) urganish va amaliy 
kursatmalar berish. 

---

-Ish yuritish, saylov, saralash, tanlov, kabul buyicha ilmiy-psixologik 
prognoz kilish, sodir bulishi mumkin bulgan xavfdan ma’muriyatni ogox 
etish. Attestatsiya, ijtimoiy talab va buyurtmalar yuzasidan ijtimoiy-
psixologik axborotlar tuplash va ularni umumlashtirib, tavsiya yaratish. 
-Chet el muassasalri bilan aloka kilish, kadrlarning malakasini oshirish, 
ularning intellektual potensialini aniklash, fan va texnikani rivojlantirish 
imkoniyati, oliy maktabning nufuzi tugrisida materiallar tuplash, ularni 
psixologik jixatdan taxlil kilish va maslaxatlar berish va 
ukuv 
kullanmalarining 
sifati, 
kitobxonlilik 
muammosi, 
xodimlar, 
talabalarning davlat mulkiga munosabati xakida ma’lumotlar tuplash va 
ularni umumlashtirish, ma’muriyatiga va kasaba uyushmasiga axborot 
tayyorlash. 
Yotokxonalarda ukuvchilar va talabalarning talabi, extiyoji, kizikishi, 
ijtimoiy karashlari, nuktai nazari (pozitsiyasi), maslagi, turmushga nisbatan 
munosabati tugrisida ma’lumotlar tuplash va ularning faolligini oshirish 
yuzasidan tavsiyalar ishlab chikish. 
-Maktab xodimlari, ukituvchilar va talabalarning ekologik, iktisodiy, 
siyosiy, etnopsixologik bilimlari saviyasini tekshirish va mustakillikni 
mustaxkamlash imkoniyatini urganish, vatanparvarlik xis-tuygularini 
shakllantirish maksadida tadbirlar tizimini ishlab chikish. 
-An’anaviy 
ta’lim 
va 
tarbiya 
metodlarining 
yutugi 
xamda 
kamchiliklarini tadkikot kilish, innovatsion, faol uslublar samaradorligini 
amaliyotda sinab kurish, ukuvchilarning ularga nisbatan munosabatini 
aniklash 
va 
ana 
shularga 
asosan 
ukitishni 
individuallashtirish, 
tabakalashtirish buyicha ukuv-uslubiy kursatmalar tavsiya kilish. 
-Iktidorli ukuvchilar, talabalar, yosh mutaxassislar, aspirantlarni 
tanlashda ishtirok kilish, ilmiy-psixologik tavsiyalar ishlab chikish va shunga 
asoslanib ularga nafakalar belgilash. 

---

-ukuvchilar, 
ukituvchilar, 
xodimlar, 
talabalar 
ijodiy 
faoliyati 
maxsuldorligi, tugaraklar faolligini kutarishning tadbirlarini ishlab chikish, 
ularning imkoniyatlarini tekshirish, kasb maxoratini egallash buyicha 
musobakalar, munozaralar tashkil kilish va ularning maxsuli tugrisida 
bashorat (prognoz) kilish. 
-ukuvchilar, ukituvchilar, xodimlar, talabalar urtasida bush vaktni 
taksimlash va undan omilkorlik bilan foydalanish muammosini ijtimoiy-
psixologik nuktai nazaridan tekshirish va bush vaktni maksadga muvofik 
tashkil kilish yullari xamda ulardan etnopsixologik bilimlar, ma’naviy 
kadriyatlarni egallashda foydalanish imkoniyatini psixologik jixatdan taxlil 
kilish. 
-Maktab ukuvchilari, ukituvchilari, xodimlari va talabalarida davlat 
mablagini tejash tuygusini aniklash, tejamkorlik, mol-mulkni asrash xissini, 
noxush kechinmalarni jamoa orasida yoppasiga tekshirish, ularda mexnatni 
kadrlash burchini shakllantirish buyicha tadbirlar ishlab chikish, milliy gurur, 
millatlararo munosabatlar madaniyatini tarkib toptirish majmuasini ishlab 
chikish. 
-ukuvchilar, 
ukituvchilar 
va 
maktab 
xodimlari, 
talabalarda 
ishbilarmonlik kobiliyatini rivojlantirish yuzasidan ilmiy-psixologik dastur 
yaratish xamda uning moddiy boylik ishlab chikarishdagi ulushini taxlil 
kilish.