Microsoft Word Astanaqulov Asliddin 2

Atmosferaning tarkibi va uni ifloslovchi manbalar.

Er kurrasini o`rab olgan havo qatlami atmosfera deyildi. Erning landShafti hayo tida juda muhim vazifani bajaradi. Atmosfera erning tirik organizmlarini turli ultrabinafSha nurlardan saqlaydi. Agar atmosfera bo`lmaganda edi, unda er yo`zasi kechkurun 100<sup>0</sup> S sovuq, kundo`zi 100⁰ S isib ketgan bo`lar edi. Faqat atmosfera tufayli erda havo mavjud. Aks holda u oydagi kabi hayo tsiz bo`lib kolar edi.
Atmosfera tabiatning eng muhim elementlaridan biri bo`lib, tirik organizmlar yashashi uchun juda ham zarurdir. Har bir kishi 1 sutkada 1 kg ovqat, 2 litr suv iste’mol qilsa, nafas organlari orqali 25 kg havoni yutadi. Toza havo Shuningdek, o`simlik, hayvonlar va qishloq ho`jalik ekinlari uchun ham zarur. Atmosfera havosi har hil gazlarning mehanik aralashmasidan iborat: azot – 78%, kislorod- 21%,argon- 0,93 % va karbonat angidrid 0,03% dan iborat.Kosmonavtlarning ma’lumotlariga ko`ra, atmosferaning 100 km.cha baland qismida ham uning tarkibi suv bug`lari azot, azon, vodorod, geliy, neon,kseon, krepton gazlaridan iborat . 1000-2000 km balandlikda atmosfera asosan
kislorod va azotdan , undan yuqori 2500 km gacha bo`lgan qismida geliy gazi va 2500 km dan yuqorida engil gaz vodoroddan iborat. Atmosferani ifloslanishi deganda uning tarkibida tabiiy holda har hil gazlar qattiq zarrachalar, changlar, radiaktiv changlar, to`z zarrachalari, suv bug`lari va boshqalr ko`zda tutiladi. Bir kuchli vulkon otilganda atrof-muhitga 75 mln.m<sup>3</sup> chang chiqadi. Shuningdek dengiz suvi tufaydi havoga to`z zarrachalari yo ng`in natijasida chang, qum va boshqa qattiq zarrachalar o`simlik changlari chiqib qo`Shiladi. Keyingi paytlarda atmosferaning suvni ifloslanishida avtomobil transporti 1-chi o`rinni (40%) egallaydi. Energetika sanoati 20% ishlab chiqarishdan 14%ni egallaydi. Maishiy kommunal qishloq ho`jaligida 26%ni tashkil qiladi. Hozir har yili atmosferaga er kurrasidagi kishilarning ho`jalik faoliyatidan 500 mln.tonna atrofida oltingugurt gazi, sulfid oksidi, azot oksidi, karbonad angidrid va pestitsitlar chiqarilmoqda.
Avtomashina, samolyo t, teplovoz, qishloq ho`jalik mashinalari juda katta miqdorda kislorodni sarflab, atmosferani is gazi azot oksidi uglevodorodlarni qurg`oShinning zaharli birikmalarini, changni qum va boshqalarni chiqarib, uni ifloslaydi.
AKSHda atmosfera havosini ifloslanishida transportning hissasi 60%ni sanoat hissani esa 17%ni tashkil etsa, Evropa ittifoqida sanoatni hissasi 60%ni, transport 13%ni tashkil etadi.