Microsoft Word Astanaqulov Asliddin 2

Ifloslangan atmosfera havosining atrof-muhitga va inson sog`ligiga hamda turmush tarziga ta’siri.

Atmosfera havosining turli bo`zilishlari asosan 19 asrdan boshlab tez rivojlana boShlaydi. Bu ayniqsa, 20 asrda misli ko`rilmagan darajaga etadi. Er kurrasi g`oyat katta undagi turli sanoat korhonalari, zavod va fabrikalar avtotransport vositalari va halq ho`jaligining boshqa muassasalaridan ajralib chiqayo tgan zararli omilar bekiyos. Ba’zilar bu gazlar o`z-o`zidan yo `q bo`lib ketdi deyishadi. Ayniqsa bunday emas. Sanoat korhonalari va boshqa ho`jalik chiqindilari o`zoq yillar davomida tashqi muhitda aylanib yuradi. Ular bir muhitdan ikkinchisiga o`tib turadi. Rivojlangan Shaharlar va sanoat markazlarining atmosfera havosi doimo chang, tutun, qurum va

tumanlar bilan qoplanib turadi. Bu quyo Sh nurini to`sib, er yo`ziga ultrabinafSha nurlar o`tishiga Yo `l bermaydi. UltrabinafSha nurning er yo`ziga etarli tuShmasligi o`z navbatida turli kasalliklarni ayniqsa bolalarda rahit kasalligini keltirib chiqaradi. Shahar havosining doim tutun, tuman bilan qoplanishi kishilarning kayfiyatiga salbiy ta’sir ko`rsatadi. yo rug`likning etarli bo`lmasligi ish unumini pasaytiradi. Ko`pgina sanoat korhonalaridan chiqayo tgan gazlar, chang, qurum va boshqa ta’sirchan moddalar tuman bilan aralashib yo rug`likni to`sib quyishadi. Gira-Shira bo`lib qoladi. Agar atmosfera havosidagi qurum miqdori 2 mg/m<sup>3</sup> ga etsa, kundo`zi yo rug`lik 90%ga kamayar ekan.
Havodagi chang zararli ultrabinafSha nurlarni anchagina qismni o`ziga sindirib, ularning erga tuShishiga to`sqinlik qiladi. Ayniqsa sanoat markazlaridan atmosfera havosiga ko`tarilgan changli chiqindilarni osilgan hamda muallaq holda havoda turib qolishi ham quyo Sh nurining kamayishiga sababchi bo`ladi. Chunki bu osilib turgan omillar havo muhitida aerodispers sistemani keltirib chiqaradi.
Aerodispers sistema havodagi chang zarrachalarining yo yilgan holati. Changsimon moddalar havoda turli Shaklga kiradi. Jumladan eng mayda zarrachalar atmosfera havosida muallaq osilgan holda turib qoladi. Ba’zan ular bir-biri bilan yo pishib, ipir- ipir yiriklashgan zarralarni hosil qiladi. Zarrachalar o`ziga tashqi muhitdagi ionlar molekulalar, suv bug`larini singdirib jamlanishiga sabab bo`ladi. Bunday zarrachalarda turli belgili zaryadlar paydo bo`ladi. Aerodispers sistema yo rug`likning kuchli taralishiga sabab bo`ladi.
Havoning changli yo ki tumanli bo`lishi, ifloslanishi, quyo Sh radiaktsiyasiga ta’siri Shahar muhitini o`zgartirib yuboradi. Havo harakatini sekinlashtiradi. U havoni nisbiy namligini kamaytirishi mumkin. Shaharni quyuq tuman bosishi ham havfli. Chunki tuman tomchilari tarkibidagi zaharli moddalar inson organizmiga salbiy ta’sir ko`rsatadi. Bunday hodisalar Germaniyaning Gamburg, Angliyaning Glazgo kabi Shaharlarida sodir bo`lib turadi. U erdagi tumanning zararli tomoni Shundaki, u havodagi chang zarralarining tarqalishiga va o`z-o`zidan tozalanishiga yo `l qo`ymaydi. Sanoat markazlarida sodir bo`ladigan bunday tumanlar inson salomatligiga salbiy ta’sir qiladi. Oddiy tuman zaharli moddalarga aralashib, kishi organizmiga
jumladan burun, yuqori nafas yo `llari Shilliq qavatiga ta’sir ko`rsatadi. Ana Shunday tumanli kunlarda bemorning ahvoli yanada Yo monlashadi. Masalan, surunkali bronhit, emfizema, tumov, nafas qisish kasalligiga duchor bo`lgan bemorlar o`zlarini yo mon his qiladilar. Havodagi gaz tarkibining o`zgarishi gigienik nuqtai nazardan havfli hisoblanadi. Mabodo havoda qandaydir nohuSh hid sezilsa va u nafas orqali organizmga tuShsa, kasallik sodir bo`lishi mumkin. Shuning uchun ham havoda hech qanday yo t nohuSh hid bo`lmasligi kerak. Biroq Shunday gazlar ham bordirki, ular o`ta zaharli bo`lishiga qaramay, hech qanday hidi bo`lmaydi. Ko`pincha is gazini odam sezmaydi. Bunday gazlar asosan sanoat korhonalaridan chiqadi. Katta industrial Shaharlarda havo tarkibini bo`zilganligini Shundoq sezish mumkin. Masalan, Olmaliq, Chirchiq va Navoiy Shaharlarining havosi tarkibida 10 va undan ziyo d turli zararli gazlar mavjud. Bular Shahardagi sanoat korhonalaridan, avtotransport vositalaridan ajralib chiqadigan zararli omillardir.