Microsoft Word ax kitob янги doc

Тасодифий сонлардан фойдаланишга асосланган бир томонлама ау-
тентфикациялаш:
^А ^ В : г_в ⁽¹⁾
(2)


^А ^ ^{в :} Е_к ^(гв,^в)

A ^ B : rB	(1)
^A ^ ^B : Ek ^(rА , ^rB,^B)	(2)
А ^ ^B : Ek ^(rа , ^rB ^)	(3)
Иккинчи ахборотни	олиши билан қатнашувчи В олдинги протоколда-

ги текширишни амалга оширади ва қатнашувчи А га аталган учунчи хабарга киритиш учун қўшимча тасодифий сон r_A ни расшифровка қилади. Қатнашувчи А учинчи хабарни олганидан сўнг r_A ва r_B ларнинг қийматларини текшириш асосида айнан қатнашувчи В билан ишлаётганига ишонч ҳосил қилади.
Аутентификация жараёнида учинчи тарафни жалб этиш билан фойда- ланувчиларни аутентификациялашни таъминловчи протоколларнинг машҳур намуналари сифатида Нидхэм ва Шредернинг махфий калитларни тақсимлаш протоколини ва Kerberos протоколини кўрсатиш мумкин.
Kerberos протоколи "мижоз-сервер" ва ҳам локал ва ҳам глобал тармоқларда ишловчи абонентлар орасида алоқанинг ҳимояланган каналини ўрнатишга аталган калит ахборотини алмашиш тизимларида аутентифика- циялаш учун ишлатилади. Бу протоколнинг Microsoft Windows 2000 ва UNIX BSD операцион тизимларига аутентификациялашнинг асосий прото­коли сифатида ўрнатилганлиги алоҳида қизиқиш ўйғотади.
Kerberos ишонч қозонмаган тармоқларда аутентификациялашни таъминлайди, яъни Kerberos ишлашида нияти бузуқ одамлар қуйидаги ҳаракатларни бажаришлари мумкин:
- ўзини тармоқ уланишининг эътироф этилган тарафларидан бири деб кўрсатиш;

• 
  уланишда иштирок этаётган компьютерларнинг биридан фойдалана
  

олиш;

• 
  ҳар қандай пакетни ушлаб қолиш, уларни модификациялаш ва/ёки иккинчи марта узатиш.
  

Kerberos протоколида хавфсизлик таъминоти юқорида келтирилган нияти бузуқ одамларнинг харакатлари натижасида пайдо бўладиган ҳар қандай муаммоларнинг бартарафланишини таъминлайди.
Kerberos протоколи олдинги асрнинг 80-йилларида яратилган ва шу пайтгача бешта версияда ўз аксини топган қатор жиддий ўзгаришларга ду- чор бўлди.
Kerberos TCP/IP тармоқлари учун яратилган бўлиб, протокол қатнашчиларининг учинчи(ишонилган) тарафга ишонишлари асосига қурилган. Тармоқда ишловчи Kerberos хизмати ишонилган воситачи сифа- тида ҳаракат қилиб, тармоқ ресурсларидан мижознинг (мижоз иловасининг) фойдалинишини авторизациялаш билан тармоқда ишончли аутентифика- циялашни таъминлайди. Kerberos хизмати алоҳида махфий калитни тармоқнинг ҳар бир субъекти билан бўлишади ва бундай махфий калитни билиш тармоқ субъекти ҳақиқийлигининг исботига тенг кучлидир.
Kerberos асосини Нидхем-Шредернинг учинчи ишонилган тараф би­лан аутентификациялаш ва калитларни тақсимлаш протоколи ташкил эта- ди. Нидхем-Шредер протоколининг ушбу версиясини Kerberosга татбиқан кўрайлик. Kerberos протоколида (5-версия) алоқа қилувчи иккита тараф ва калитларни тақсимлаш маркази KDC(Key Distribution Center) вазифасини бажарувчи ишонилган сервер KS иштирок этади.
Чақирувчи объект А орқали, чақирилувчи объект В орқали белгила- нади. Сеанс қатнашчилари, мос ҳолда Id_A ва Id_B ноёб идентификаторларга эга. А ва В тарафлар, ҳар бири алоҳида, ўзининг махфий калитини сервер KS билан бўлишади.
Айтайлик, А тараф В тараф билан ахборот алмашиш мақсадида сеанс калитини олмоқчи. А тараф тармоқ орқали сервер KSra Id_A ва Id_B иденти- фикаторларни юбориш билан калитлар тақсимланиши даврини бошлаб бе- ради: