Microsoft Word b5ce79ed237e779bce48b75ca8d21c559e8d2a554d2836c7d18d58fb88788c79

Yangi tovarlarni yoyish strategiyasi.
Yangi tovarlarni yoyish strategiyasi, bozorda mutlaqo yangi, butunlay boshqa iste‘mol sifatlariga 
ega bo‘lgan tovarlarni yoyish bilan bog‘liq. Haqiqatda gap bu yerda birinchi o‘tuvchilar, yangi 
bozor va yangi tarmoq yaratuvchilar to‘g‘risida ketyapti. Yangi mahsulotlarni bozorda 
yoyishning ko‘plab misollari mavjud – ko‘paytirish texnikasi, xususiy kompyuterlar, 
videokamera va boshqalar.
Yangi mahsulotni yoyish tavakkalchilik bilan bog‘liq va o‘tkazilgan tadqiqotlardan 
kompaniyalar barcha holatlarning yarmidagina muvaffaqiyatga erishganligi ko‘rinadi. Biroq 
statistika yana shuni ko‘rsatmoqdaki, birinchi o‘tuvchilar, mahsulotni yoyish strategiyasini 
muvaffaqiyatli amalga oshirish hisobiga bozordagi kata ulushni egallab olmoqda.
Birinchi o‘tuvchilarning asosiy muammosi – boshqa kompaniyalar tomonidan
o‘z harakatlari nusxalarining kochirilishini himoya qilishdir.
2.
Bozorni rivojlantirish strategiyasi.
Bozorni rivojlantirish strategiyasi – bu tovarning yangi bozorlarda harakatlanishi bilan bog‘liq 
bo‘lgan o‘sish strategiyalaridan biri. Yangi bozor geografik mazmunda bo‘lishi mumkin – yangi 
hududlar, bundan tashqari mavjud geografik hududlarda yangi segmentlarni qamrab olish 

---

mazmunida ham.
Geografik bosib olish tovar ishlab chiqaruvchi tarmoqlarning boshqa hududlarda rivojlanishi 
bilan bog‘liq. Yangi segmentlarni qamrab olishning ko‘plab yo‘llari mavjud – tovarlar harakati 
tizimini rivojlantirish, mahsulotni takomillashtirish, yangi yosh kategoriyalarni qamrab olish va 
boshqalar. Misol uchun, ―Johnson & Johnsonǁ kompaniyasi yangi bolalar shampuni ishlab 
chiqdi va uni tegishli segmentdan o‘tkazdi. Keyin kompaniya yangi segmentni – yoshi kata 
iste‘molchilarga, bolalar shampunini kattalar tomonidan ishlatilishi afzalliklarini reklama qilib 
butun bozorni zabt eta boshladi.
2.
Adaptiv kooperatsiya strategiyasi.
Tasavvur qilaylikki, bozorda ikkita kompaniya ustunlik qilmoqda. Agar bu kompaniyalar 
bozorad baholar siyosatini muvofiqlashtirish to‘g‘risida shartnoma qabul qilishsa, unda 
bozorning monopollashuvi muammosi vujudga keladi. Ikkala kompaniya ham o‘z mahsulotlarini 
ancha yuqori baholarda sotish imkoniyatini qo‘lga kiritishadi. Ko‘plab mamlakatlarda bunday 
aniq kelishuvchilik taqiqlangan. Ikkita kompaniya ham bir-biri bilan raqobat qilishdan voz 
kechib, bu to‘g‘risida ochiqdan-ochiq kelishib olmasadan, bozorda vujudga kelgan holat 
bo‘yicha
yo‘nalish olishni boshlab, o‘zaro bir-birlarining harakatlarini oldindan ayta borib, unga shunday 
darajada o‘zaro foyda olishga erishishga moslasha borish mumkin. Adaptiv kooperatsiya 
strategiyasi ana shunday tashkil topgan.
2.
Strategik alyanslar.
Alyanslar tuzish strategiyasi bir necha firmalarning u yoki bu faoliyat yo‘nalishlari yoki 
qandaydir aniq maqsadga erishish uchun kuchlarni muvofiqlashtirish va bo‘lishdan iboratdir. 
Masalan, 1997-yili beshta yirik aviokompaniyalar – Germaniyaning ―Lyuftganzaǁ, 
Skandinavaning ―GAGǁ, Kanadaning ―Air Kanadaǁ, Amerikaning ―United airlinesǁ va 
Tailandning ―Tai airlinesǁ, ―Zvyozdny soyuzǁ strategik alyansini tuzishdi. Alyansda ishtirok 
etuvchi barcha kompaniyalar mustaqil bo‘lib qoladi, lekin chiptalarni sotishda, tariflarni 
belgilashda, uchish jadvallarini tuzishda hamkorlik qilishadi.
1.
Diversifikatsiya.
Diversifikatsiya strategiyasi kompaniyaning o‘z biznesini kengaytirayotganligini bildiradi. 
Diversifikatsiya darajasi turli xil bo‘lishi mumkin. Odatda, qachonki kompaniya faoliyatida 
qandaydir bitta biznes yetakchilik
qilib, lekin kata hajmga ega bo‘lmagan boshqa bizneslar ham rivojlanganda chegaralangan 
diversifikatsiyani alohida ajratishadi. Bog‘langan diversifikatsiya – qandaydir yo‘l bilan o‘zaro 
The linked 
image cannot
be display ed.
The file may
hav e been 
mov ed, 
renamed, o…

---

bog‘langan (ishlab chiqarish, texnologiya, sotish va boshqalar) bir nechta bizneslarning 
rivojlanishidir. Uchinchi guruh – bu bog‘lanmagan diversifikatsiya, qachonki kompaniya bir 
nechta, turli hil o‘zaro bog‘lanmagan bizneslarni rivojlantiradi.
2.
Kirib borish strategiyasi.
Kirib borish strategiyasi – bu tarkib topgan tarmoqda holatni egallash
strategiyasidir. Ma‘lum ma‘noda, bu tarmoqqa kirish to‘siqlarini yengish va
keyinchalik unda mustahkamlanib qolish maqsadida bosib o‘tish strategiyasidir. Bu strategiya 
barcha umumiy strategiyalar o‘lchamida bozorni rivojlantirish va diversifikatsiyalashda 
ishlatilishi mumkin.
Yangi bozorda ishlayotgan kompaniyaga ega bo‘lish – vaqtni yoqotish nuqtai nazaridan ancha 
tejamli usul, lekin u moliyaviy masalada ancha qimmat.
Kirib borish strategiyasi, kompaniyaning bozorda ishlashi bo‘yicha mavjud tajribasi bilan kerakli 
texnologiyani rivojlantirishning taqqoslanishiga bog‘liq holda shakllantiriladi.
3.
Vertikal integratsiya.
Vertikal integratsiya ta‘minotchi – ishlab chiqaruvchi – iste‘molchi zanjirida, mahsulot ishlab 
chiqaruvchining u yoki bu shaklda ishlab chiqarishni xom ashyo va materiallar 
ta‘minotchilarining birortasi bilan yoki o‘z mahsulotlari iste‘molchilarining biri bilan 
birlashtirish holatida vujudga keladi. Bu usulni ham o‘z ustunliklari va kamchiliklari bor. 
Vertikal integratsiya strategiyasining qo‘llanishi, kompaniyaning singib ketish yoki qo‘shilish 
muammosini keltirib chiqaradi.
4.
Qo’shilish va singib ketish.
Zamonaviy biznesda qo‘shilish va singib ketish o‘lchamlari kata. Faqat 1994- yilning uchinchi 
choragida 5800 ta shunga o‘xshash operatsiyalar sodir etilgan. Diversifikatsiya strategiyasi ayrim 
hollarda qo‘shilish yo‘li bilan amalga oshirilishi mumkin.
Qo‘shilish jarayoni nafaqat ishlab chiqarish sohasini qamrab oladi. U moliya
sohasida ham keng yoyilgan. Masalan, yirik Niderlandiya moliya guruhi 1991-yili
―Национале Нидерланденǁ sug‘urta kompaniyasining ―НМБ - Постбанкǁ bilan
qo‘shilishi natijasida vujudga keldi.

---

Biznes amaliyotida qo‘shilish va singib ketish quyidagi turlarga ajratiladi:
o 
Vertikal – bunda ta‘minotchi yoki iste‘molchi singib ketadi;
o 
Gorizontal – bunda raqib singib ketadi;
o 
Mahsulotni rivojlantirish maqsadi – bunda firma yagona butun mahsulot yaratish 
maqsadida singib ketadi;
o 
Bozorni kengaytirish maqsadi – bunda boshqa bozorlarda faoliyat
ko‘rsatayotgan bir xil firmalar singdiriladi;
o 
Konglomertlar yaratishga yo‘naltirish yoki o‘zaro strategik maqsadlar bilan 
bog‘liq bo‘lmagan kombinatsiyalar ishlatiladi.
Qo‘shilish ikkita kompaniyaning o‘zaro kelishuvlariga binoan amalga oshirilishi mumkin. Biroq 
boshqa holat ham bo‘lishi mumkin – kompaniyani maqsadlariga zid holda egallab olish va 
qo‘shilib oluvchi kompaniyaning qarori bilan birlashtirish.
5.
Qo’shma korxonalar.
Qoshma korxonalar tuzish – strategik alyanslarning bir shaklidir. Uning tuzilishi kompaniya 
darajasida amalga oshiriladi. Shuning uchun bu strategiyaga kompaniya strategiyasi sifatida 
qaraladi. Qo‘shma korxonalar bu mustaqil korxonalar bo‘lgan ikki yoki undan ortiq 
korxonalardir. Sheriklar qo‘shma korxonaga kapitalni pul, material aktivlar, sotish tugunlari yoki 
intelektual ko‘rinishda kiritadi.
Ko‘pchilik hollarda qo‘shma korxonalar, yirik korxona biznesining qandaydir qismi bo‘yicha 
kichik kompaniyaning tashkil etilishiga qiziqib qolganda tashkil etiladi.
6.
Global strategiyalar.
Bugun global raqobat, samolyotsozlik, elektronika, nusxa ko‘chirish texnikasi, avtomobilsozlik, 
soat ishlab chiqarish kabi tarmoqlarda o‘rin olgan. Global strategiyani ishlab chiqish, to‘g‘ridan-
to‘g‘ri global bozordagi barqaror raqobat ustunligiga erishish uchun ikkita asosiy usul mavjud. 
Birinchi – global bozorga yaxshi xizmat ko‘rsatish maqsadida, turli xil faoliyat turlarini turli 
mamlakatlarga qulay joylshtirish. Ikkinchi – kompaniyaning jahon bo‘ylab tarqalib ketgan 
tuzilmalari faoliyatini muvofiqlashtirish qobiliyati.

---

7.
Ayrim xavfli strategiyalar.
Strategiyani ishlab chiqishda, turli kompaniyalarda afzal bo‘lgan o‘ziga xos xato va xavflarning 
mavjudligini yodga olish lozimdir. Quyida ushbu xato va xavflarning asosiylarining qisqa 
ro‘yxati keltirilgan:
1.
Yetakchi imitatsiya. Xavf kompaniyaning kuchli va kuchsiz tomonlari farqiga yetarli 
e‘tibor bermasligidan iborat. Lider – kompaniya uning faoliyati yuzaki, tahlilda 
ko‘rinmaydigan yoki qiyinchilik bilan nusxa olishga yo‘l qo‘yadigan strategik qobilyatga 
ega bo‘lishi mumkin.
2.
Birinchi o‘tuvchi sifatida bir bor yutib, ushbu jarayonni davom ettirish va yana yangi 
nimadir izlab topish yo‘nalishi vujudga keladi. Natijada egallangan bozordagi ustunlikni 
ham yoqotish mumkin.
3.
Qandaydir kompaniya bilan raqobat kurashiga chiqib, bozor ulushlarini ko‘paytira borib 
sekin yutish mumkin. Bunda, qo‘shimcha xarajatlar (reklama va boshqalar) qo‘shimcha 
foydaga nisbatan yuqori bo‘lishi mumkin.
4.
Katta imkoniyatlarning mavjudligida – barcha ishlarni bajarish.