Microsoft Word baholash tartibi

5. Davlatlararo mutanosibliklar. Bu mutanosiblikni ikki holat taqozo qiladi. Birinchidan, dunyoning ko’pchilik mamlakatlari xalqaro mehnat taqsimoti orqali bir-biri bilan bog’langan, ikkinchidan, shu bog’liqlik orqali milliy ishlab chiqarishning bir qismi chet elliklar tomonidan harid qilinadi yoki milliy ishlab chiqaruvchilar o’z iste’molining bir qismini chetdan keltirilgan mahsulotlar hisobiga qondiradi. Bu bog’liqlik qanchalik katta bo’lsa, sof eksport hajmi orqali makroiqtisodiy muvozanatlikka shunchalik kuchli ta’sir ko’rsatadi.
Qarab chiqilgan mutanosibliklarga erishish orqali milliy ishlab chiqarishning muvozanatli rivojini ta’minlab borishdan quyidagilar ko’zda tutiladi:
- mamlakatda mavjud bo’lgan iqtisodiy resurslardan samarali foydalangan xolda jamiyatning ehtiyojlarini to’laroq qondirib borish;
- to’la bandlilikka erishish, ya’ni mehnat qilishga layoqatli bo’lgan va ishlashni xohlaganlarni to’liq va samarali ish bilan ta’minlash;
- narx-navoning nisbiy barqarorligiga erishish va uni inflyatsiya ta’siridan xoli qilish;
- iqtisodiyotning bir maromda o’sib borishini yetarli darajada investitsiya bilan ta’minlash va muomaladagi pul massasiga bog’lab borish;
- eksport va importni muvofiqlashtirish asosida tashqi savdo balansining faolligiga erishish.
Bu maqsadlar faqatgina ularga intilish bo’lib, bunga erishish muqarrar ekanligini bildirmaydi. Chunki mutloq muvozanatga erishish mumkin emas, u buzilib va qaytadan tiklanib turishi orqali iqtisodiy o’sish notekis boradi.

2. Iqtisodiy muvozanat, uni ta’minlash shart-sharoitlari va aniqlash usullari

Iqtisodiyot barqaror rivojlanishi uchun uning turli tomonlari o’rtasida ma’lum muvozanat bo’lishini taqozo qiladi.

Iqtisodiy muvozanat deb iqtisodiy jarayonlar, hodisalarning ikki yoki bir necha tomonining bir-biriga teng kelgan holatiga aytiladi. Shuning uchun ham butun iqtisodiyotning muvozanati to’g’risida gap borganda eng avvalo yalpi talab va yalpi taklif o’rtasidagi tenglik e’tiborga olinadi.
Makroiqtisodiyotda iqtisodiy muvozanatning shakllanish jarayoni, uni ta’minlash ancha murakkab va ziddiyatli. Chunki u o’z ichiga xususiy va umumiy tavsifdagi bir qator muvozanatlar tizimini oladi.
Xususiy muvozanat — bu ikkita o’zaro bog’liq bo’lgan iqtisodiy ko’rsatkichlar yoki iqtisodiyot tomonlarining miqdoran teng kelishi. Xususiy muvozanat ishlab chiqarish va iste’mol, aholining sotib olish layoqati va tovar taklifi masalalari, byudjet daromadlari va xarajatlari, alohida tovarlarga talab va taklif o’rtasidagi muvozanat ko’rinishida namoyon bo’ladi. Bu muvozanatlar ichida birinchi Prezidentimiz I.A.Karimov ta’kidlab o’tganlaridek:«...ichki bozorda talab bilan taklif o’rtasida mutanosiblikka erishish, ya’ni chiqarilgan pul miqdori bilan unga sotib olinadigan mollar salmog’i o’rtasida to’g’ri nisbatni ta’minlash g’oyat katta rol o’ynaydi».