Microsoft Word biznes rezhalashtirish

---

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА
МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ
 
 
Наманган мухандислик-технология институти 
 
 
 
 
 
 
БИЗНЕС - РЕЖАЛАШТИРИШ
 
 
 
 
Ф А Н И Д А Н 
 
 
ОЛИЙ ТАЪЛИМНИНГ 
5340100 – Иқтисодиёт таълим йўналиши 
талабалари учун 
 
 
 
 
 
 
 
 
Тузувчи :
и.ф.н., Р.Б. Исмоилов 
 
 
Наманган-2014 й.

---

Мундарижа 
бет 
Кириш……………………………………………………………………. 
I-БЎЛИМ. БОЗОР, ИҚТИСОДИЁТ ВА БИЗНЕС……………………. 
I-мавзу. БОЗОР, ИҚТИСОДИЁТ ВА БИЗНЕС ……………………….. 
1.1. Бозор иқтисодиёти, унинг тамойиллари ва ўзига хос 
хусусиятлари………………………………………………………………………. 
1.2. Бизнес – бозор иқтисодиётининг устивор соҳаси…………………. 
1.3. Бизнес ва аҳоли бандлиги……………………………………………….. 
Қисқача хулосалар……………………………………………………………….. 
Мавзу бўйича таянч иборалар…………………………………………..……. 
Муҳокама ва назорат саволлари………………………………………………
Тавсия этиладиган адабиётлар………………………………………………… 
2-мавзу. БОЗОР ШАРОИТЛАРИДА РЕЖАЛАШТИРИШ 
ВА БАШОРАТ ҚИЛИШ………………………………………………………. 
2.1. Бозор шароитларида режалаштириш ва башорат қилишнинг объектив 
зарурати.………………………………………………………………. 
2.2. Режалаштириш ва башорат қилишнинг мақсад ва вазифалари. 
2.3. Режалаштириш ва башорат қилишнинг норматив асослари…… 
Қисқача хулосалар………………………………………………………………. 
Мавзу бўйича таянч иборалар………………………………………………… 
Муҳокама ва назорат саволлари………………………………………........ 
Тавсия этиладиган адабиётлар…………….…………………………………. 
3-мавзу. КОРХОНА ФАОЛИЯТИДА БИЗНЕС - 
РЕЖАЛАШТИРИШ………………………………………………………….... 
3.1. Корхона ва унинг ишлаб чиқариш фаолияти режалаштиришнинг объекти 
сифатида…………………………………….. 
3.2. Бозор шароитларида корхона фаолиятини тартибга солиш ва 
режалаштириш……………………………………………………………………. 
3.3. Бизнеснинг ахборот асослари…………………………………………… 
Қисқача хулосалар…………………………………………………………..….. 
Мавзу бўйича таянч иборалар………………………………………………… 
Муҳокама ва назорат саволлари………………..…………………….………
Тавсия этиладиган адабиётлар………………………………………………… 
4-мавзу. КОРХОНАНИНГ БИЗНЕС - РЕЖАСИ (мавзу янги педагогик ва ахборот 
технологиялари асосида олиб борилади)∗…… 
4.1. Бизнес-режанинг моҳияти ва вазифалари………………………… 
4.2. Бизнес-режани тайёрлаш босқичлари………………………………… 
4.3. Бизнес-режа тузилмаси (структураси).……………………………… 
Қисқача хулосалар………………………………………………..…………… 
Мавзу бўйича таянч иборалар………………………………………………… 
Муҳокама ва назорат саволлари……………………………………………… 
Тавсия этиладиган адабиётлар………………………………………………… 
5-мавзу. БИЗНЕС - РЕЖАНИНГ АСОСЛАНГАНЛИГИ
ВА ИШОНЧЛИЛИГИ ………………………………………………………… 
5.1. Бизнес-режани ишлаб чиқишни бошқариш………………………… 
4 
6 
6 
6 
9 
13 
18 
18 
18 
19 
21 
21 
23 
26 
29 
30 
30 
30 
32 
32 
35 
38 
41 
42 
42 
43 
44 
44 
47 
49 
53 
53 
53 
54 
61 
∗
Методик ишланманинг қисқачи варианти 54-бетда ва 1-иловада келтирилган 

---

5.2. Бизнес-режанинг ресурслар билан таъминланганлиги………….. 
5.3. Режалаштирилаётган бизнесни суғурталаш………………………… 
Қисқача хулосалар……………………………………………………………….. 
Мавзу бўйича таянч иборалар………………………………………………… 
Муҳокама ва назорат саволлари………………………………………………
Тавсия этиладиган адабиётлар……………………………………………….. 
II БЎЛИМ. БИЗНЕС–РЕЖА, УНИНГ БЎЛИМЛАРИ ВА 
МАЗМУНИ…………………………………………………………………………. 
6-мавзу. КОРХОНАНИНГ ТАВСИФЛАНИШИ………………………… 
6.1. Бизнес-режанинг резюмеси (қисқача мазмуни) ………………….. 
6.2. Корхонанинг тармоқдаги ва бозордаги ҳолати таҳлили…………. 
6.3. Корхонани баҳолаш………………………………………………………. 
Қисқача хулосалар……………………………………………………………….. 
Мавзу бўйича таянч иборалар………………………………………………… 
Муҳокама ва назорат саволлари……………………………………………… 
Тавсия этиладиган адабиётлар………………………………………………… 
7-мавзу. КОРХОНА МАҲСУЛОТИНИ ТАВСИФЛАШ……………….. 
7.1. Корхона маҳсулотининг комплекли тавсифномаси ва 
баҳоланиши………………………………………………………………………… 
7.2. Маҳсулотни баҳолаш усуллари…………………………………………. 
7.3. Товарнинг ҳаётийлик даври…………………………………………….. 
Қисқача хулосалар……………………………………………………………….. 
Мавзу бўйича таянч иборалар………………………………………………… 
Муҳокама ва назорат саволлари……………………………………………… 
Тавсия этиладиган адабиётлар………………………………………………… 
8-мавзу. КОРХОНАНИНГ МАРКЕТИНГ РЕЖАСИ ………………….. 
8.1. Маркетинг моҳияти ва функциялари…………………………………. 
8.2. Бозорни баҳолаш ва истеъмолчилик талабини ўрганиш………… 
8.3. Маҳсулотни бозорга чиқариш стратегияси………………………….. 
8.4. Маркетинг режаси ва дастури………………………………………….. 
Қисқача хулосалар……………………………………………………………….. 
Мавзу бўйича таянч иборалар………………………………………………… 
Муҳокама ва назорат саволлари……………………………………………… 
Тавсия этиладиган адабиётлар………………………………………………… 
9-мавзу. ИШЛАБ ЧИ+АРИШ РЕЖАСИ ………………………………… 
9.1. Ишлаб чиқариш режаси таркиби ва кўрсаткичлар тизими…….. 
9.2. Ишлаб чиқариш режасининг ишлаб чиқариш қувватлари билан асослаб 
берилиши……………………………………………………….. 
9.3. Ишлаб чиқариш режасининг ресурслар билан 
таъминланганлиги……………………………………………………………..... 
Қисқача хулосалар……..………………………………………………………… 
Мавзу бўйича таянч иборалар………………………………………………… 
Муҳокама ва назорат саволлари……………………………………………… 
Тавсия этиладиган адабиётлар……………………………………………….. 
10-мавзу. ТАШКИЛИЙ РЕЖА ВА МЕНЕЖМЕНТ…………………… 
10.1. Вазифаси ва асосий қоидалари……………………………………….. 
10.2. Бошқарувни ташкил этиш……………………………………………… 
10.3. Кадрлар сиёсати ва персонални бошқариш……………………….. 
61 
63 
65 
68 
69 
69 
69 
71 
71 
71 
73 
75 
78 
78 
79 
79 
81 
81 
94 
86 
88 
88 
88 
89 
90 
90 
91 
94 
99 
103 
103 
103 
104 
105 
105 
106 
108 
112 
113 
113 
113 
115 
115 
118 

---

Қисқача хулосалар……………………………………………………………….. 
Мавзу бўйича таянч иборалар………………………………………………… 
Муҳокама ва назорат саволлари……………………………………………… 
Тавсия этиладиган адабиётлар……………………………………………….. 
11-мавзу. МОЛИЯВИЙ РЕЖА ……………………………………………… 
11.1. Молиявий режанинг моҳияти ва асосий бўлимлари…………….. 
11.2. Даромад ва харажатларни режалаштириш………………………… 
11.3. Корхонанинг пул оқимлари, башорат баланси ва зарар кўрмаслигини 
режалаштириш………………………………………………… 
Қисқача хулосалар………………………………………………………………. 
Мавзу бўйича таянч иборалар………………………………………………… 
Муҳокама ва назорат саволлари……………………………………………… 
Тавсия этиладиган адабиётлар………………………………………………… 
12-мавзу. БИЗНЕС-РЕЖАНИНГ САМАРАДОРЛИГИНИ
БАҲОЛАШ…………………………………………………………………………. 
12.1. Вақт бўйича пул қиймати………………………………………………. 
12.2. Инфляцияни баҳолаш…………………………………………………… 
12.3. Бизнес-режани амалга ошириш учун инвестициялар самарадорлигини 
баҳолаш кўрсаткичлари ва уларни ҳисоблаш 
услубияти…………………………………………………………………………… 
Қисқача хулосалар……………………………………………………………….. 
Мавзу бўйича таянч иборалар………………………………………………… 
Муҳокама ва назорат саволлари……………………………………………… 
Тавсия этиладиган адабиётлар………………………………………………… 
«ТДИУ ва МДҲ мамлакатлари иқтисодиёт мутахассисликлари бўйича 
бакалавриат битирув-малакавий ишлари, магистрлик, номзодлик ва докторлик 
диссертацияларининг намунавий мавзулари» (15000 мавзу) руйхатидаги БМИ 
ишларини бажаришда қўллаш мумкин бўлган мавзулар 
руйхати…………………………………. 
Асосий адабиётлар шарҳи……………………………………………………… 
Адабиётлар рўйхати……………..………………………………………………. 
Янги педагогик технологиялар асосидаги 
методик ишланманинг қисқача варианти…………………………………. 
Ахборот технологиялари асосида ўтиладиган 
машғулотлар учун материаллар………………………………………………. 
121 
124 
125 
125 
125 
127 
127 
130 
134 
137 
138 
138 
138 
140 
140 
143 
145 
153 
153 
154 
154 
155 
160 
162 
165 
170 

---

КИРИШ 
Бозор иқтисодиёти шароитларида ишлаб чиқариш фаолияти билан 
шуғулланувчи ҳар бир корхона кўп сонли ва турли муаммоларга дуч келиб, улардан 
бири хўжалик юритиш тизимида ўзига муносиб ўрин эгаллаш ҳисобланади. 
Бу вазифани корхона (фирма) ўз олдига аниқ ва равшан ишлаб чиқариш 
ғоясини: нимани, қачон ва қанча ишлаб чиқаришни белгилаб қўйган ҳолдагина 
муваффақиятли ҳал қилиш мумкин. Ушбу саволларга берилган ижобий жавоб 
корхонанинг қайси тармоққа мансублиги, мулкчилик шакли, куч-қуввати ва бошқа 
белгиларидан қатъи назар, унинг яратилиши ва келгусида муваффақиятли фаолият 
кўрсатишига асос бўла олади. 
/ояни реал воқеликка айлантириш учун у корхона маҳсулотлари ёки 
хизматларига буюртмалар олиш тизими билан кучайтирилиши лозим. Белгиланган 
ишлаб чиқариш фаолияти барча турдаги - моддий, меҳнат, молиявий ресурслар, 
шунингдек, ишлаб чиқариш қуввати билан таъминланиши зарур. Бунда маҳсулотни 
ишлаб чиқаришгина эмас, балки унинг сотилишини таъминлаш, яъни сотув 
каналларини излаб топиш ҳам муҳим аҳамият касб этади, корхонанинг маркетинг 
стратегияси ҳиссаси катта бўлади. 
Бизнес-режа юқорида айтиб ўтилган ва шу каби бошқа вазифаларни ҳал 
қилишга хизмат қилади. У бир томондан корхона имкониятларини аниқ ва тўғри 
баҳолашга имкон берса, бошқа томондан муваффақиятга ва режалаштирилган 
ишнинг даромадлилигига умид қилишга имкон беради. Амалиётнинг кўрсатишича, 
пухта 
ишлаб 
чиқилган 
бизнес-режа 
рақобатбардошлик 
шароитларида 
корхоналарнинг ишлаб чиқариш ва моливий жиҳатдан барқарорлигини таъминлаб, 
бозордан ўзига муносиб ўрин эгаллашига имкон яратади. 
Бизнес-режа инвестицияларни асослаб берувчи умумлаштирувчи ҳужжатлардан 
дастлабкиси бўлиб, маҳсулотларнинг режалаштирилаётган номенклатураси ва 
ишлаб чиқариш ҳажми, сотув бозори ва хом-ашё базаси тавсифномаси, ишлаб 
чиқаришнинг ер, энергетика ва меҳнат ресурсларига эҳтиёжлари каби кўриб 
чиқилаётган лойиҳанинг тижорат, бюджет ва иқтисодий самарадорлигига доир 
тушунча берувчи бир қатор кўрсаткичлар ҳақидаги йириклаштирилган 
маълумотлардан иборат бўлади. Кўрсаткичлар ҳисоб-китоби мамлакатимиз ва 
хорижий инвестициялаш талабларига мослаштирилади.