Microsoft Word biznes rezhalashtirish

 
 
 
 
10.1-расм. Ташкилий қарорлар ва бошқарув 
Ташкил қилиш жараёнида корхонанинг танланган ривожланиш стратегияси 
билан унинг бошқаруви ташкилий тузилмаси ўртасидаги муносабат муҳим аҳамият 
касб этади. Кўплаб олим ва мутахассислар фикрига кўра бошқарув тузилмасининг 
ривожланиш стратегиясига мос келиши энг юқори иқтисодий самарадорликка 
эришишдан ташқари, ортиқча бошқарув харатларини камайтириш, бошқарувнинг 
тизим сифатида мослашувчанлиги ҳамда корхонанинг рақобтли муҳитда 
яшовчанлиги ва унинг ўсишида ҳам катта аҳамиятга эга. Бундай мутаносибликка 
эриши корхонада бошқарувни ташкил қилишнинг асосий вазифаларидан биридир. 
Бироқ бу ерда кўп нарса корхона ҳажми, мулкчилик шакли, иш фаолияти ва 
бошқа белгиларига ҳам боғлиқ бўлади. Масалан, корхона ҳажми ўсиши билан унинг 
структураси ҳам ўзгаради, у янада стандартлашган ва формаллашган бўлади. 
Корхона ҳажмининг каттариши ёки кичрайиши мос равишда бошқарув бўғинлари 
сонига таъсир кўрсатади, бошқарув фаолияти билан машғул бўлган ходимлар сонига 
ўзгартириш киритади, бошқарув харажатларининг ўсиши ёки камайишига олиб 
келади. 
Айрим корхоналар ўз структурасини ташкилот бўйича махсус справочниклар 
чиқариш йўли билан формаллаштиради. Бу справочникларда одатда корхонанинг 
тарихи ва унинг такилий тузилмаси, ишлаб чиқариш мақсади ва турлари, раҳбарият 
фаолиятининг баён қилиниши, кадрлар сиёсати, бандлик шароитлари, энг кам ва энг 
юқори иш ҳақи каби маълумотлар ўрин олади. Бундай ахборотлар шунингдек, кўп 
ҳолларда корхона фаолиятини реклама қилиш ва бозордаги имиджини оширишга 
хизмат қилади. 
Бизнес-режа ва унинг бўлимлари ҳаётийлигини таъминлаш мақсадида 
бошқарув тизими – менежментни маркетинг билан боғлаш муҳим. Улар у ёки бу 
даражада ташкилий режа билан боғлиқ бўлиб, корхонанинг ишлаб чиқариш 
муваффақияти ва кутилаётган фойда даражасига эришишига хизмат қилади. Айнан 
шундай боғлиқлик бошқарувни ташкил қилишда нафақат ўз истеъмолчиси ва 
бозорига, балки барча бозорлар ва истеъмолчиларга, қабул қилинган ва амалга 
оширилаётган қарорларнинг оқилоналигига йўналтирилган тўлиқ бир тизимни 

---

кўришга имкон беради. Масалан, самарадорлик нуқтаи назаридан корхона ва унинг 
бизнеси кимлар ва нима сабабдан корхона маҳсулотини сотиб олаётганлиги бефарқ 
қолдирмаслиги керак. Корхона харидорлари бошқалардан нима сотиб олади? Улар 
учун ушбу харидлар қандай қийматга эга? Бизнесни жонлантириш ва 
истеъмолчилик талабининг ўсиши учун қандай ташкилий ва бошқарув қарорларини 
қабал қилиш зарур? Бошқарувни ташкил қилиш бошқа бирон мақсадни кўзламаган 
мақсад эмаслиги сабабли шу ва шу каби бошқа саволларнинг жавоби ҳар бир ишлаб 
чиқариш корхонаси раҳбариятининг бошқарув ҳатти-ҳаракатлари асосида ётиши 
лозим. 
Янги ташкил этилаётган корхона учун юқорида айтиб ўтилган вазифалардан 
ташқари бизнес миқёсига мос келувчи ташкилий тузилмани шакллантириш муҳим 
аҳамитя касб этади. Уни тавсифлаб беришда одатда қуйидаги масалалар ёритилади: 
• 
асосий бошқарув лавозимлари ва бошқарув ходимларининг умумий 
сони; 
• 
бошқарув тизимининг иерархия босқичлари сони; 
• 
у ёки бу лавозимларга мутахассислар резюмесини тўплаш ва бошқарув 
командасини шакллантириш; 
• 
бошқарув командаси аъзолари ўртасида ролларни тақсимлаш ва зар бир 
команда аъзосининг фукнцияларини белгилаб олиш; 
• 
бошқарув командасининг ҳар бир аъзоси учун ойлик иш ҳақи 
миқдорини белгилаш; 
• 
бошқарув командаси аъзоларини ёллаш шартлари. 
Корхонанинг оптимал ташкилий тузилмасини шакллантириш бир вақтнинг 
ўзида амалга ошириладиган нарса эмас. Унинг ечими кўп ҳолларда нафақат кўп 
вақт, балки ташклий ҳаракатлар ҳам талаб қилади. Айниқса бошқарув командасини 
тузиш оғир ва мураккаб иш ҳисобланади. Бунда қуйидаги тамойилларга риоя қилиш 
зарур: 
− 
команда аъзоларининг психологик жиҳатдан бир-бирига мос келишини 
таъминлаш; 
− 
команда ягона оргнаизм каби фаолият кўрсатади; 
− 
ҳар бир команда аъзоси жамоа олдига қўйилган мақсадни тўлиқ тушуни 
олиши лозим; 
− 
команда аъзоси ўз малакасини мунтазам ошириб бориши керак; 
− 
қонуний асосда корхона нуфузи ва фойдасини ўстириш учун барча зарур 
ишларни амалга ошириш. 
Лойиҳани амалга ошириш календар режасига асосан бажарилади. 2003 
йилнинг биринчи чораги мобайнида фирма яратилади ва давлат рўйхатидан 
ўтказилади, мос келувчи бино ижарага олинади, бозор ҳолати таҳлил қилинади ва 
бизнес ғояси ишлаб чиқилади. Бу даврда шунингдек, зарур асбоб-ускуналар харид 
қилиниб, ходимларни ўқитиш амалга оширилади. Компьютер клуби ўз ишини 
йилнинг иккинчи чорагидан бошлайди.