Microsoft Word compress 1122514703 1569579108 doc

---

Касб маънавияти фани предмети, мақсад ва вазифалари 
Режа. 
1. «Касбий маънавият» фанининг мақсади, предмети ва вазифаси. 
2. Маънавият тушунчаси: моҳияти, мазмуни, тузилмаси, намоён бўлиш 
шакллари. 
3. Касблар тарихи. Касбий фаолиятда маънавият. 
4. Касб маънавияти фанининг зарурияти ва амалий аҳамияти. 
1. 
«Касбий маънавият» фанининг мақсади, предмети ва вазифаси.
 
Президент 
Ш.Мирзиёев 
томонидан 
«
Маънавий-маърифий 
ишлар 
тизимини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида
»ги (2021 
йил 26 март) қарори асосида магистратура босқичида «Касбий маънавият» 
фанини киритилишини лозимлиги белгиланди. Дарҳақиқат, «Касбий 
маънавият» курси касб этикаси фани билан яқин алоқадор ҳисобланади.
Касб этикаси - ахлоқнинг келиб чиқиши, моҳияти, хусусиятлари, жамият 
ривожидаги ўрни, тараққиёт қонуниятларини ўрганувчи ва ҳақиқатлиги 
амалда исботланган билимлар мажмуидан иборат фан. Касб 
этикаси умумий 
этика назарияси
, тарихий этика, норматив-қадриятлар этикаси, касб этикаси 
ва ахлоқий тарбия назарияси каби таркибий қисмлардан ташкил топган. 
Умумий этика назарияси аҳлоқнинг табиати, моҳияти, хусусияти, таркибий 
қисмлари, унинг жамият тараққиётида тутган ўрнини ўрганади. Тарихий 
этика ахлоқнинг келиб чиқишини, унинг тарихий тараққиёт қонунларини, 
ривожланиш босқичлари ва тамойилларини тадқиқ этади. “Этика” сўзи 
қадимий юнонча «этос» (etos) сўзидан келиб чиққан бўлиб, уй, биргаликдаги 
яшаш макони, инсонларнинг турар жойи маъноларини англатади. 
Кейинчалик бу сўзнинг маъноси одоб, ахлоқ яъни инсон муомаласи доираси 
ва характери ўртасидаги алоқаларни, инсоният сифатининг муҳим белгилари, 
фазилатлари маъносини билдира бошлаган. Этика – кишиларда одоб-ахлоқ 
муносабатларининг, тушунчаларнинг, қадриятларнинг, қонуниятларнинг 
вужудга келишини, уларнинг одамларни бошқаришдаги ўрни ва аҳамиятини 
ўрганади, умумлаштиради. Этика қулдорлик даври фалсафа илмининг 
ажралмас 
бир 
қисми 
сифатида 
вужудга 
келган, 
қадимги 
дунё 
донишмандларидан бўлмиш Арасту (милоддан аввалги 384–322 йиллар) 
томонидан атама сифатида муомалага киритилган. У биринчи бўлиб 
ахлоқшуносликни руҳшунослик билан сиёсатшунослик оралиғидаги алоҳида 
фалсафий фан сифатида тақдим этган ва уни “Этика” деб номлаган. Арасту 
ўз даврида мавжуд фанларни таърифларкан, уларни учта гуруҳга ажратади: 
назарий фанларга фалсафа, математика, физикани; ижодий фанларга санъат, 
бадиий ҳунармандчиликни; амалий фанларга эса этика ва сиёсатни киритади. 
Шу тариқа Этика фалсафа доирасидан ажралиб чиқади ва мустақил фан 
сифатида шакллана бошлайди. Ҳозирги вақтда «Этика» ижтимоийфалсафий 
фанлар тизимида ўзига хос ўринга эга бўлган фандир. «Этика» 
(ахлоқшунослик) – ахлоқнинг келиб чиқиши, моҳияти, хусусиятлари, жамият 
тараққиётидаги ўрни ҳақидаги фандир. У бошқа ижтимоий фанлар сингари 

---

ўз қонунлари ва категорияларига эга бўлиб, улар орқали ўз хулосаларини 
баён қилади. Kasbiy etikada biz ma'lum bir kasbda paydo bo'ladigan axloqiy 
muammolarni 
hal 
qilish 
uchun 
mo'ljallangan 
amaliyotlar 
haqida 
gapiramiz. Bunday 
etika 
quyidagi 
muammolarni 
hal 
qiladi: 
birinchisi shartlarga nisbatan umuminsoniy axloq me'yorlarini konkretlashtirish 
zarurati bilan bog'liq kasbiy faoliyat; 
 
u kasb ichida mavjud bo'lgan talablarni ko'rib chiqadi va ularning 
tashuvchilarini maxsus, ishbilarmonlik aloqalari bilan bog'laydi; 
 
u kasb qadriyatlari va jamiyat manfaatlarining mosligini muhokama qiladi 
va shu nuqtai nazardan korrelyatsiya muammolariga o'tadi. ijtimoiy javobgarlik va 
professional burch. 
 
Kasbiy etika quyidagi xususiyatlar bilan tavsiflanadi: 
 
kundalik kasb vakillariga qaratilgan talablar shaklida ifodalanadi. Shunday 
qilib, chiroyli tarzda tuzilgan kod-deklaratsiyalar shaklida mustahkamlangan uning 
me'yoriy qiyofasi kuzatiladi. Qoida tariqasida, ular kasbning yuqori kasbiga mos 
keladigan qo'ng'iroqni o'z ichiga olgan kichik hujjatlar; 
 
kasbiy etika to'g'risidagi hujjatlar, bu qadriyatlar aniq ekanligi va ushbu 
faoliyatning eng ko'zga ko'ringan vakillari faoliyatini oddiy tahlil qilishdan kelib 
chiqadi, degan ishonch bilan to'ldiriladi; 
 
axloqiy obro'ni professional hamjamiyatning o'zi deb hisoblaydi va bunday 
yuksak ishonchga ega bo'lgan eng hurmatli vakillar uning nomidan harakat 
qilishlari mumkin. Shu nuqtai nazardan qaraganda, tergov ham, sanktsiyalar ham 
jamiyatning o'ziga tegishli masala ekanligi ayon bo'ladi. Uning sud va hukmi - bu 
professional kollejning o'z yuqori taqdirini noto'g'ri tushungan, o'z mavqeini 
jamiyatga zarar etkazgan va shu bilan o'zlarini undan o'chirib tashlaganlarga qarshi 
chiqargan qarori. 
Yillar o‘tishi bilan ishlab chiqarish, fan va tеxnika rivojlanib, ijtimoiy mеhnat 
taqsimoti yanada chuqurlashdi. Bu jarayonning uzluksiz davom etishi esa, o‘z 
navbatida, har bir muayyan ijtimoiy funksiyani bajaradigan yangidan yangi 
faoliyat sohalari paydo bo‘lishiga sabab bo‘ldi. Ularning sohiblari esa shunga ko‘ra 
muayyan ijtimoiy burchlarni bajara boshlaganlar. Mazkur burch va majburiyatlar 
muayyan axloqiy qoidalar va xulq-atvor normalarida o‘z aksini topdi. Kasb etikasi 
to‘g‘risida har xil munosabatlar hosil bo‘lishining asosiy sabablaridan biri bu 
maktab, kollej va litsey o‘quvchilarida kasb tanlash jarayonida turli xil 
motivlarning namoyon bo‘lishidir. Motivlar o‘rtasidagi kurash ularning u yoki bu 
qarorga kеlishlariga sabab bo‘ladi. Bizningcha, voqеlikka ongli munosabatda 
bo‘lish obyеktiv va qat’iy qarorni kеltirib chiqaradi. Kasbiy etika bu har bir kasb-
hunarga xos axloqiy norma, prinsip va sifatlarni o‘rganadi va hayotga tatbiq etadi. 
Kasb-kor (hunar) oldiga qo‘yiladigan talablarni asoslash va ularni bayon qilish 
o‘ziga xos xususiyatga ega bo‘lib, umumiy hamda xususiy ko‘rinishlarni o‘zida 
aks ettiradi:
1. Kasb va uni ixtisosliklarining psixologik tavsifi.
2. Kasb-korning (hunarning) mamlakat iqtisodiyoti uchun ahamiyati.
3. Kasb va ixtisoslikning ijtimoiy tavsifi.

---

4. Kasbning ijtimoiy psixologik ahamiyati va tavsifi yoshlarda uning ijtimoiy 
mavqеi (nufuzi), jamoaning o‘ziga xos xususiyatlari, vеrtikal va gorizontal 
bo‘yicha shaxslararo munosabatlarning xususiyatlari.
5. Kasbiy faoliyatni muvaffaqiyatli egallash uchun zarur bilimlar va 
ko‘nikmalar ko‘lamining pеdagogik tavsifi (maxsus mеzonlar orqali kasbiy 
mahorat aniqlanadi).
6. Pеdagogik jarayonni takomillashtirish yuzasidan takliflar, tayyorgarlik 
muddatlari, tadbir-choralari umumiy tavsifi.