Microsoft Word ilk sayfa zhassulan

Lisans Tezi, Bişkek, 2007, s. 51    
211
 Emel ÖZER, a.g.m.,  
http://www.turksam.org/gencbakis/a1814.html
 

---

88  
                                                                                                                                                              
- havzalardaki su kaynaklarının etkin ve verimli bir şekilde kullandırma  
- halkı mevcut kaynakların verimli bir şekilde kullanabilmesi için eğitmek gibi 
temel görevleri vardır.
212
 
Kırgızistan’dan gelen su genelde tarım alanların sulandırmaya kullanmaktadır. 
Yaz mevsiminde Kazakistan ve Özbekistan suya olan ihtiyaçları yüksektir. Öte 
yandan Kırgızistan su kozunu kendi çıkarlarına da kullanmaktadır. Örneğin 2010 
Devriminde Kazakistan tarafı sınırlarını kapattığında Kırgızistan tarafı su rezervlerini 
kapatmıştır. Sonuçta Kazakistan sınırı açmak zorunda kalmıştır.  
 
 
2.5 Kazakistan ve Kırgızistan İlişkilerin Kültürel Boyutları 
 
  Kazak ve Kırgızlar kültürel bağları en çok Cengiz Aytmatov’un eserlerinde 
rastlanır. Aytmatov romanların çoğunda iki halk arasındaki ilişkiler, Kazak ve 
Kırgızların yaşam tarzları kaleme alınmıştır. 
 
 Cengiz Aytmatov Eserlerindeki Kırgız-Kazak İlişkisi 
Cengiz Aytmatov Kırgız-Kazak hatta tüm Türk Dünyası’nın büyük yazarıdır. 
Eserlerinde sosyal hayat ve insanlar arasındaki ilişkileri yansıtmıştır. Eserlerinin 
birçoğunda Kazak ve Kırgız ilişkileri baş konudur. Cengiz Aytmatov 12 Aralık 1928 
yılında  Şeker köyünde doğmuştur.
213
 Cengiz Aytmatov’un tüm sanatsal yaratıcılığı 
ve hayatı Kazak halkıyla sıkı bağlıdır. ‘Cemile’ romanından başlayarak dünyaya ünlü 
olan ‘Elveda, Gülsarı!’, ‘Beyaz Gemi’, ‘Gün Olur Asra Bedel’, gibi tüm 
eserlerindeki sanatsal imgelerin karakteri ve ruhu Kazaklara yakındır.  
                                                            
212
 Ahmet ŞAHİN, a.g.t., s. 47 
213
 Cengiz Aytmatov (1928 - 2008), 
http://www.turkceciler.com/yazarlar/cengiz_aytmatov.html
  

---

89  
                                                                                                                                                              
Yazarın kendisi Kazaklara yakın olan bir köyde büyümüştür. Babası Törekul 
Kazakların büyük siyaset adamı Turar Rıskulov’un terbiyesini görmüştür. Turar 
Rıskulov Törekul’u Taşkent’teki okula götürmüştür. Sonra da Törekul Kırgızların 
büyük toplum eylemcisi olmuştur. 1938’de idam edilmiştir.
214
 
Yazarın büyüme ortamı, babasının geçmiş hayatı, Cengiz Aytmatov’un 
eserlerinde yansımıştır.  Romanlarında Kazak-Kırgız ilişkileri konusunu etraflıca 
işlemiştir. Örneğin, ‘Cemile’ romanındaki başkahraman Danyar isimli Kazaklar 
tarfından yetiştirilmiş Kazak erkeğidir. Cemile ile Danyar arasındaki aşk hikayesi 
aynı zaman Kazak ve Kırgız halklarının yaşamını anlatıyor. Romandaki 
başkahramanın Kazak olması tesadüf değildir. Böylece Aytmatov romanında Kazak-
Kırgız yaşamı birleşmiştir.  
Başka bir eseri ‘Mahabbat Destanı’ romanında 18. Yüzyılındaki Kazak-Kırgız 
yaşamı tasvir edilmiştir. Roman konusu Kırgız tarafı Kazaklar tarafını büyük bir 
düğüne davet ediyorlar. Düğünde iki taraftan ‘Aytıs
∗
’ için iki ozan kendi çalgılarıyla 
ortaya çıkıyorlar. Kazak-Kırgız hanları Kazak-Kırgız dostluğunu vurgulamayı 
buyuruyorlar ve Kazak tarafından çıkan genç Kazak kızı Begimay Kırgızın ozanı 
Rayımalı’ya aşk oluyor. Aytıs sırasında iki ozan birbirine olan duygularını 
şarkılarında söylüyorlar. Begimay 50 yaşında olan Rayımalı’ya olan sevgisini 
söylüyor. Kazak hanı bu işi Kazak halkının namusuna dokundu diyerek Begimay’ı 
cezalandırmaya karar vermiştir. Rayımalı’yı ve Begimayı sonuçta ateşe vererek 
cezalandırmıştır. Bugünde Kazak-Kırgız arasında ‘Begimay’ın Yırı’ diye şarkı 
kalmıştır. Kazak-Kırgız aşkları ‘Mahabbat Destanı’ olarak anımsıyor.  
Romanın farklı bir tarafı ise içinde Kazak-Kırgız kardeştir sözleri sık sık 
geçmektedir.  İki halkın adetlerinin benzerlikleri ve farlılıkları iyi açıklanmıştır. Bu 
romanların gelecek ilişkileri daha sıkı hale getirmesi beklenebilir. Aytmatov 
romanların Kazak okullarında kapsamlı halde okunması gelecek kuşağın Kırgız 
halkın daha iyi tanımasına yardımcı olur.  
                                                            
214
 A. KIZILKULOVA, ‘Cengiz Aytmatov ve Kazak Edebiyatı’, (А.КЫЗЫЛКУЛОВА, ‘Признает 
ли Чингиз Айтматов долг перед казахской литературой?’), CENTRASIA, 20.01.2008, 
http://www.centrasia.ru/newsA.php?st=1200779820
  
∗
 Aytıs-Atışma Sanatı 

---

90  
                                                                                                                                                              
2010 yılında Orta Asya’da toplumlar arasındaki gerilim sanat adamlarına da 
yansımıştı. Dolayısıyla  şarkılarında ve türkülerinde bir birine olan kırgınlıklarını 
söylemektedirler.   
 
Sanatçılar Çatışması veya ‘Sanat Savaşı’
∗
 
İlimde ‘Savaş Sanatı’, ‘Bilgi Savaşı’ diye kavramlar vardır. Fakat ‘Sanat Savaşı’ 
Orta Asya’da son zamanlar araya gelen savaşın yeni bir türüdür. ‘Sanat Savaşı’ 
dediğimiz, iki yada birkaç tarafın birbirine baş savaş aleti olarak kendi sanatın 
kullanmasıdır. Aklımıza birden Aytıs (Atışma) sanatı gelebilir lakin ‘Sanat 
Savaşının’ özelliği iki sanatkâr birbirinin karşısında oturmayabilir. Kendi sanatın 
toplumu etkilemek ve onları kaldırmak için kullanıyorlar. Tabi onların en önemli 
araçlarından birisi bu küreselleşen dünyanın ayrılmaz parçaları haline gelen medya 
ve internettir.   
‘Sanat Savaşının’ bir görünüşü 2010 yılında Kırgızistan’daki Kırgız-Özbek 
çatışmasında görünmüştür. Özbekistan’dan kovulmuş ve Türkiye’de yaşayan 
Özbekistan’ın bir numaralı şarkıcısı Yulduz Usmanova ‘Kırgızlara’ adlı türküsünde 
Özbeklerin nasıl bir kahraman ve çalışkan halk olduğunu överek Kırgızların Özbek 
halkından özür dilemeye çağırmıştır. Cevap olarak Kırgızların birkaç Akın şarkıcıları 
‘Özbeklere’ diye birkaç türkü söylemişlerdir. Cevabında Özbeklerin Kırgız halkına 
saygı duymasını yoksa Kırgızistan’ı terk etmesi önerilmiştir.      
2. Lale Devriminden sonra Kazak-Kırgız ilişkileri biraz kötüye gitmiştir. Hatta 
bu gerginlik topluma yansımıştır. Bir Kazak Akınlar Aytıs yarışmasında Kazak 
Akınları  Kırgızların Kenesarı’nı öldürdüğünü ve şimdiki halk durumunu 
eleştirmişlerdir. Kırgız toplumu bu olayı çok ağır karşılamıştır. Kırgız Akını Aalı 
Tutkaçev ‘Kazak Akınlarına Cevap’ diye türkü söylemişti.
215
 Dolayısıyla Kırgızların 
Kazaklara karşı olan duygusu biraz nefrete dönüştü diyebiliriz. Bu tartışma 
                                                            
∗
 Orta Asya’daki sanatçılar arasında yer alan çatışmaları ‘Sanat Çatışması’ diye adlandırmayı doğru 
buldum.  
215
 Aalı Ozanın Kazak Ozanlarına Verdiği Cevap, (Аалы акындын казак акындарына жообу),  
www.youtube.com
  

---

91  
                                                                                                                                                              
Kenesraı’nın ölümünden beri çözüm bulamıyor. Ne var ki bu ‘Sanat Savaşı’ 
toplumun düşüncesini değiştirmede medyaya rakip olmaktadır.    
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

92  
                                                                                                                                                              
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM