Microsoft Word isajon sulton ozod ziyouz com doc
Download 0.83 Mb. Pdf ko'rish
|
Ozod [@kitoblar pdf]
|
Кўр кишининг ҳикояси Улар кўр кишининг қошига етиб борганларида, шамол бир мавж уриб, салом берди. 17 Абдулла Орипов. Исажон Султон. Озод (роман) www.ziyouz.com kutubxonasi 58 Ваалайкум ассалом, – деб алик олди у. Озод унинг юзлари тириш ва озғин эканига, лекин чеҳрасидаги донишмандона хотиржамликка эътибор берди. Демак, лолани излаб кетаётган бола шу экан-да? – деб сўради кўр киши. Рост айтдингиз, эй муҳтарам, – деб жавоб қилди шамол. – Лекин сизнинг ҳикматларингизга етиб боролмаса керак деб қўрқаман. Ҳа, майли, ёнимда бир оз юра қолсин, ўзимизнинг қоракўзлардан экан, – деди у. – Зотан, аср вақтига ҳам яқин қолди. Сизни қишлоқдан чиқаверишда кўрган эдим-ку, бу ёққа қандай келиб қол-дингиз? – деб сўради Озод. – Отамнинг олдига кетяпман, қайноқ чой дамлаб берай дегандингиз-ку? Мен эса, назаримда ҳечам кўр эмассиз дедим, эсладингизми? У ерда кўрганимда қария эдингиз, бу ерда эса қувватга кирибсиз, қадамларингиз ҳам шахдамлашибди. Лекин сўқмоқда тошлар кўп экан, хоҳласангиз, қўлингиздан тутиб етаклаб юрай? Киши кулимсиради, шамол эса Озоднинг қулоқларига шивирлади: Уни кўрмайди деб ким айтди сенга? У кўрган нарсаларни бошқа ҳеч ким кўролган эмас. Одоб сақлаб ёнида бораркан, гапларига индамай қулоқ сол. Хўп, – деди Озод ҳам, суҳбатдошининг қадамларига мослаб одим отишга уринаркан. Бу ерларда ястаниб ётган ҳамма нарса сўздан иборат, болам, – деди кўр киши, бамайлихотир. – Йўлингнинг атрофида нимаики кўрсанг, ҳаммаси сўздир. Билсанг, одам боласининг аввали ҳам, охири ҳам сўздану маънодан иборат. Дунё тамомила тескари, деган гапни эшитганмисан? Бу ҳам сўз, аммо ҳақ сўздир, чунки кун келиб, олам тамомила йўқ бўлиб кетади, шунда фақат айтилган сўзлару уларнинг маънолари қолади, ана ўшалардан янги дунёлар бино бўлади. Фалончи ҳаёти давомида тош кесиб, иморат қурган эди, деб эсланган одамни кўрдингми? Вақт кўзи билан қарасанг, бир неча юз йилдан сўнг на иморат қолади, на қурувчи. Иккиси ҳам сўзга, маънога айланиб кетадилар. Шунда “Фалончи бир иморат қурган эди, худо ундан рози бўлсин”, – дейилади. Исажон Султон. Озод (роман) www.ziyouz.com kutubxonasi 59 Айтилган сўзлар маъноларига кўра шакл олади, дейилгани ҳам рост. Исботини айтайми? Икки киши бор эди, бири имон келтирди. Калимаи шаҳодатни айтиши билан келажаги мисли кўрилмаган даражада ўзгариб кетди. Ваҳоланки, имон келтиришидан олдин унинг охирати – абадий уқубат эди. Биттагина сўз айтди, умрининг охиридаги дўзах жаннатга айланди. Иккинчиси эса терс калима айтди, умрининг охиридаги жаннат жаҳаннамга айланди. Сўз билан тақдирлар ўзгаришини кўряпсанми? Аслида сўз ҳечдир. У – бағридаги маъноси туфайли ҳайбат касб этди. Уларга ирода жамлагувчи Тангримнинг ўзидир. Яъни, оламда гапирмайдиган нарса йўқ, ҳаммаси ўзининг ҳолидан хабар бериб туради, аммо одам боласигина сўзларга маъно жойлайди. Шу боис, бошқалар учун ҳам сўз айта олади, унга Тангри маъно бахш этгани учун дуога айланади. Авом ҳам, олим ҳам ана шу сабаб дуога интилади. Бировдан яхшилик истаса, мени дуо килинг дейди. Дуо эса тақдирни ўзгартиради. Баҳайбат бир шакл олиб, осмон тоқига етиб боради, сўнг ҳодисага айланиб, яна ер юзига қайтади. Қарғиш ҳам тақдирни ўзгартиради. Сўзнинг қудратини ана шуларга қараб англаб ета оласан. Бизгача беҳисоб сўзлар айтилди. Уларнинг ҳаммаси ўз жойига бориб ўрнашди. Бир киши бор эди, унинг айтган сўзлари ўзи учун гулу гулзор бўлди. Бошқа бир кишининг айтган сўзлари эса жаҳаннам махлуқларига айланиб кетдилар – энди улар ўз соҳибларини кутмоқдалар. Авом ҳам, олим ҳам сўз айтди. Авомнинг сўзи заиф, олимники салмоқли эди. Шу сабаб авомнинг хатоси кичик, олимники ҳалокатли бўлди. * * * Сен ёв ҳақида сўрадинг, мен эса сўзу маънодан баҳс этдим. У ёв инсонларнинг сўзларидан пайдо бўлган, деб тахмин қиламан. Ҳайвон жинсидан десам, балки хатодир. Чунки ҳайвонда ҳикмат ва баракат бор. Ахир, қўрангдаги қўйларингнинг далолатларига боқмадингми? Аслида у, гўштидан озиқланишинг ва сутини ичишинг Исажон Султон. Озод (роман) www.ziyouz.com kutubxonasi 60 учун яратилгани боис сенга бўйсундирилган. Ҳайдасанг, индамай бориб қўрага киради, оёғини бойласанг, бўйнини итоат ила тутиб беради. Ҳа, ана, бирини сўйдингу гўштини қўни-қўшнинг билан тановул қилдинг дейлик. Қолганлари эса ерда ўсиб ётган сон- саноқсиз ўтларни еб, ўз-ўзидан кўпайиб юраверишади. Яна кутсанг – болалайди, ризқинг ўз-ўзидан ортиб боради. Битта буғдой донаси йигирма-ўттиз мисли кўпаяди. Битта уруғдан чиққан олма бемисл кўп ҳосил беради, ҳар бирининг ичида яна шунча баракот жойлаб қўйилган уруғлари бор – уни эксанг, яна шунча ҳосил оласан. Тангрим ҳайвоноту набототга ана шу хислатларни берди, одам боласига хизмат қилсин деди. Биронтасига сўз айтиш ҳуқуқини бермади, аммо ҳол тилига мушарраф айлади. Маъно сўзини айтиш инояти одамда бўлгани учун ҳам сўз айтолмайдиган бошқаларни уларга бўйсундирди. Ҳайвоноту набототга жавобгарликни ҳам бермади – булар йўқлик оламларидан сассиз-садосиз келиб туғиладилар, кўпаядилар, одам боласига хизмат қиладилар, ўзла-рининг шакллари, тузилишлари, ҳаётлари билан ақлларга хитоб қиладилар ва яна йўқ-лик оламларига сассиз-садосиз жўнаб кетадилар. Вазифалари шу билан ниҳоя топади. Бундай ажиб, бундай мукаррам одам боласига – коинотда ўхшаши йўқ тенгсиз яратиғига – ўзи истаган тарзда сўз айтиш ҳуқуқи бериб қўйилган одам боласига, ўша сўзлардан ҳосил бўлувчи ёвни бежиз яратдими? У ёв сўз ва маъно айтиш неъматидан маҳрумлиги маҳрамларга аён, албатта. У гапиролмас, ҳайвон мисол товуш чиқарар, инграр, лаззатланар, аммо сўз айтиш ҳуқуқи олиб қўйилган, табиийки, даражаси ҳайвондан ҳам пастга тушган эди. Гуноҳлардану гуноҳ пайдо қилувчи сўз ва маънилардан бино бўлган бу махлуқот энди ўз яратувчисига ёвлашиб турмоқда эди. Яна тахмин қиламанки, одамлар ножоиз бир сўз айтганларида Қоф тоғи узра момақалдироқ гумбурлаши – яна бир ёв болалаганининг далолати эмасмикин? Жоиз сўз айтилганида чақнаган чақмоқдан ёвнинг яна бир боласи ўлдимикин, деб ҳам ўйлайман. Англаяпсанми? “Худо ҳамма гуноҳларни кечираверади”, деган гапдан пайдо бўлган ёв аллақачон кишилар орасида ўрмалаётганини Исажон Султон. Озод (роман) www.ziyouz.com kutubxonasi 61 сезяпсанми? “Отанг адолатсизлик қилса, унга қарши сўз айта оласан”, деган гапдан бино бўлган ёвни-чи? Номаҳрамга бузуқ ният ила назар ташлашдан туғиладиган ёв-чи? Сен тоғ ортидаги махлуқлардан хавотирга тушдинг, лекин ўзинг ҳосил қилаётган ёвларинг теварагингда изғиб юрганидан хабаринг борми? Бир тоифа кишиларнинг тақдирига ана шундай ёвларнинг пайдо бўлиши учун хизмат қилиш ёзилган бўлса не ажаб? Бошқа бир тоифа эса у ёвни танигани учун ўзга кўриниш олмоқда. Ёвни билганлар кўп эмасмиди элингда? Улар ҳаёти дунёдан ўтиб кетмадиларми? На қўллари теккан дарахтлар қолди, на излари тушган йўллар. Тупроққа қўшилиб тамомила йўқ бўлиб кетган бўлсалар-да, қолдирган маънолари шуурингда қалқиб, сени огоҳлантириб турмаяптими? Сирот дейилди, аслида сиротдан ҳозир, айни дамда ўтиб бормаяпсанми? Нафсингнинг тиканлари ипдан ингичка, қиличдан кескир бу кўприк остида улкан нишларини сен томон чўзиб турмаяптими? Балолар сўз боис пайдо бўлди дедик. “Амал-чи?” деб сўради биров. Амалнинг боши ҳам сўздир, аммо тилга чиқмаган, шуурингнинг ич-ичида ҳосил бўлган сўздир. Кимдир уни фикр деб атади, чунки у жавҳарга боққан эди. Фикрни ким кўрдию ким эшитди? Фикру хаёлнинг ҳаракатга келиши, теваракка таъсир ўтказа бошлаши учун сўзга эҳтиёж туғилмадими? Қолаверса, аввалги замонларнинг одамлари айтган сўзлар ўзларининг бошига бало бўлиб келганини яхши биласан-ку? Ҳалок бўлиб кетган шаҳару қишлоқларнинг хабарлари сенгача етиб келди-ку? Эй болам, бу ёв айтилган сўзлару қилинган гуноҳлар туфайли ёпирилиб келаётганини кўрмаяпсанми? * * * Мен ўз сўзимни айтиб бўлдим, энди шом тарафга қараб бормоқдаман. Кўрнинг кўрдим деганига ҳалиям ишонмайсанми? Билиб ол, кўзи очиқлар жуда кам нарсани кўрадилар. Ер тубларида ўрмалаган бир қурт кўрганчалик кўролмайдилар. Билки, сен кўраётган нарсаларнинг моҳияти тамомила бошқадир. Исажон Султон. Озод (роман) www.ziyouz.com kutubxonasi 62 Одамлар ҳузурларида сочига гилос донасини тақиб ўйнаб юрган қизалоқнинг қайдан келганини идрок қилмайдилар. Мени лаҳадга қўйиб, тепкилаб-тепкилаб кўмади деб умид билдиргани ўғлининг қайдан келганини билмайдилар. Сен арслон деб ўйлаб қўрққанинг Download 0.83 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|