Microsoft Word kemal- içindekiler

BÖLÜM I. ÇEVRE KAVRAMI – ÇEVRE SORUNLARI VE NEDENLERİ 
 
Çevre kavramının günlük kullanıma girmesi henüz çeyrek yüzyılı 
doldurmamıştır. Konunun boyutlarının derinliği, yayıldığı alanın sınırlarının 
belirsizliği, konuyu bütüncül algılama güçlüğü, kavramı kolay tanımlanır 
olmaktan uzaklaştırmıştır. Bu nedenlerle çevre, bu sözcüğü kullanan kimse 
çevreyi nasıl görmek istiyorsa o anlama bürünmüştür.
10
İnsan daha çok bilerek ve isteyerek kullandığı çevre kavramı nedir? Nasıl bir 
kapsamı vardır? Çevre ile insanların ilişkilerinin boyutu nasıldır? Bunları 
sorgularsak, çevrenin tanımını bulmak daha kolay olacaktır. 
Günümüzde hemen hemen tüm toplumlarda, çevre kavramının tanımı en çok 
tartışılan konulardan biri olmaktadır. Çevre kavramı bireysel ya da ülkesel 
olmaktan daha çok evrensel bir nitelik taşımaktadır. Bu nedenle ortaya çıkan 
çevre sorunları da evrensel bir nitelik taşımaktadır. Tartışmanın odak noktası ise; 
çevrenin kapsamı üzerinde yoğunlaşmaktadır. Çevre kavramı genel anlamı 
itibariyle; insanın içinde yaşadığı ortamdır. Basit anlamda ise; doğaya ve içinde 
barındırdığı ekolojik ortamı ifade etmekte ve bu ortama kısaca ve canalıcı bir 
ifade ile, yaşamı destekleyen sistemler denilmektedir. Bu sistemler ise genel 
olarak; su, hava, toprağın içinde ve üzerinde canlıların hayatını sürdürmeye 
10
KELEŞ, Rüşen, HAMAMCI, Can, “ÇEVREBİLİM”, İmge Kitabevi, 3. Baskı, Ekim 1998, s. 25 

---

26
yarayan tüm canlı ve cansız varlıkları ifade eder. En geniş anlamıyla çevre; 
İnsanla birlikte tüm canlı varlıklar, cansız varlıklar ve canlı varlıkların 
eylemlerini etkileyen ya da etkileyebilecek fiziksel, kimyasal, biyolojik ve 
toplumsal nitelikteki tüm etkenlerdir. Doğal çevre; “doğal etki ve güçlerin 
oluşturduğu, insan müdahalesine maruz kalmamış, veya böyle bir müdahalenin 
henüz değiştirmediği tüm doğal varlıkları ifade eder.” Yapay çevre ise; 
“insanlığın başlangıcından günümüze dek uzanan toplumsal ve ekonomik evrim 
sürecinde, büyük ölçüde doğal çevreden yararlanılarak insan eliyle yaratılan tüm 
değerleri ve varlıkları kapsamaktadır.” 
Çevre; “bir organizmanın var olduğu ortam veya şartları ifade eder”. Bu çevre 
doğal fiziki unsurlarla birlikte organizmanın etkileştiği insan ürünü ortamı içerir. 
Bir başka tanıma göre çevre; “bir organizmanın dışında olan her şeydir. Fiziki, 
biyolojik ve sosyal çevre olarak üçe ayrılır.” Başka bir açıdan çevre; “belli bir 
zamanda, dolaylı veya dolaysız olarak kişileri etkileyen, maddi ve manevi 
gelişmesini, biçimlenmesini ve yaşam koşullarını belirleyen biyolojik, coğrafik 
ve toplumsal etkenlerin tümüdür.” 
Çevre sözcüğün yoğun olarak kullandığı 1970’li yıllardan bu yana, çevreye çok 
değişik anlamlar yüklenmiştir. Bunlar; bir bilim dalı, yeni bir insan hakkı, moda 
bir düşünce, bir efsane, doğa sevgisi, uygarlığı ve teknolojiyi yadsıyarak ilkelliğe 
dönüş, bunlardan çevreyi şöylece tanımlamak mümkün olacaktır: İnsanların ve 
diğer canlıların yaşamlarını sürdürmeleri için gerekli olan tüm ihtiyaçlarını 

---

27
karşılayabilecekleri tüm canlı ve cansız nesneleri ifade eder. Bu tanımın ışığında 
çevrenin kesin sınırlarını çizmek mümkün olmayacaktır. Çünkü insanların 
değişken yapıları nedeniyle etkileşim içinde oldukları ortamları da kesin ve net 
olarak belirlemek zordur. Bir bakıma insanın girmediği ve etkileşim içinde 
olmadığı bir ortamı bulmak hemen hemen mümkün değildir. O halde, çevre; 
insanların elinin altında uzanabildiği ve ihtiyaçlarını karşılamak için kullandığı 
her şeydir.
11