Microsoft Word kr oxirzamon ziyouz com doc

www.ziyouz.com кутубхонаси 
117
кишанлар ва ташвишлардан бутунлай озод бўлинади. Болалар сунъий йўл билан, ота-
оналарсиз бунёд этилади, тегишлича тарбия қилинади. Айтмоқчи, бўлимдаги айрим ўртоқлар 
ота-онаси номаълум бўлган болаларни келиб чиқиши ноаниқ бўлган қимматли тоғ жинси 
парчасига ўхшатиб “сбакитлар” деб аташни таклиф қилмоқдалар, лекин менинг назаримда 
“иксзурриёт” яхшироқ, аниқроқ. 
Ҳозирча биз фақат назариябозлик қилаётирмиз, фақат бизни қизиқтирган мавзу юзасидан 
фикр юритмоқдамиз, мислсиз янги олам ҳодисаси нималарга олиб келишини олдинроқ кўришга 
ҳаракат қилаётирмиз, лекин буни олдинроқ айтиб бера олиш зарур. Ҳозирги замон 
цивилизацияси воқеаларни, муаммоларни қаторлаштириб қўяётган экан, қўл қовуштириб 
туриш мумкин эмас. Тарих буни кечирмаган бўлур эди. Шу муносабат билан айтадиган гапим 
шуки, келажак кўп жиҳатдан дунёвий курашда биринчиликни қўлга ола билган кишига боғлиқ 
бўлади. Янги одамларга — иксзурриётларга жамият эшигини очиб қўйган киши ғолиб чиқади, 
иксзурриётларнинг шубҳасиз афзалликлари шундаки, ана шу ота-онасиз, қон-қариндошсиз 
туғилган зотлар оиладан, ҳар хил қон-қариндошлик ва уруғ-аймоқлик ришталаридан, 
патриархал ҳамда ўзга алоқалардан мутлақо эркин бўлади, бу эса эскирган ахлоқнинг асрий 
юкидан қутқаради. Сиёсий жиҳатдан эса мислсиз ютуқ. Иксзурриётлар коллективизм ва 
байналмилаллик эталони бўлиб қолади. Улар коммунистик байналмилалнинг зарбдор кучи 
бўлиб қолади ва худди шу одамлар Ғарбга ҳал қилувчи зарба беражак! 
Буларнинг ҳаммаси, сезиб турганингиздай, истиқболда бўлади, лекин умумий концепция 
ишлаб чиқилиши керак ва ишга туширилиши лозим. Ва партия сиз каби олимнинг, Андрей 
Андреевич, мазкур масала юзасидан бизнинг мавқеимизга шерик бўлишдан ўта манфаатдор. 
Аслини олганда икковимизнинг учрашувимиздан мурод ҳам шу. Ва мен ўйлайманки, тил топиша 
оламиз. Ахир, амалда, Андрей Андреевич, асосий нарса сизга боғлиқ, сиз – иксзурриётлар 
етиштириш технологиясининг ижодкорисиз. Биз эса шунчаки шериклармиз: мафкура – елканга 
урилган кучли шамол, елканнинг эмас, балки ҳаракатнинг шамолидир... Шундай эмасми? 
Айтгандай, ваколатли органлар сизнинг ишингизга катта қизиқиш билан қарамоқдалар, бу 
борада уларнинг муайян таклифлари ҳам бор. 
Суҳбат давом этар эди. МК котибининг ўз оғзидан эшитган гаплардан ҳанг-манг бўлиб, шу 
пайтда мени ташвишга солган ва қийнаган нарсаларни яширишга интилдим. Суҳбат давомида 
айтган мулоҳазаларим ва билдирган эътирозларим ҳақида бу ўринда гапириб ўтирмайман. 
Фикрларим шу маънода унчалик муҳим эмаски, уларда МКнинг мавқеидан фарқ қиладиган ёки 
айтайлик, Конюхановнинг фикрига эътироз билдирадиган гаплар йўқ эди, нари борса менинг 
мулоҳазаларим суҳбатдошнинг эҳтиёткорлик билан билдирган мулоҳазаларига ўхшайди.
Нега ўша суҳбатни энди эслаб, ваҳимага тушяпман?! Ва энди космосдан туриб орадан анча 
вақт ўтгандан кейин хитоб қилаётирман: иксзурриётлар атрофида нима ишлар қилина 
бошлаган, нималар режалаштирилган, нималарга тайёргарлик кўрила бошлаган. Эсда қолган 
ўша учрашувни холисанлиллаҳ тасвирлашга ҳаракат қилар эканман, ҳамма нарсани қандай 
бўлган бўлса шундайлигича, ўзимни ҳам ўша соатда қандай аҳволга тушиб қолган бўлсам 
ўшандоғича тасвирлайман. Менинг ўша пайтда ўзимни қандай тутганим обрўйимга обрў 
қўшмайди. Лекин ўша кезда Эски майдонда ўзимни бошқача тутишим мумкин ҳам эмас эди, мен 
ўзимни оқламоқчи эмасман, мен қаҳрамон эмасман, қаҳрамон бўлмоқчи ҳам эмасман, лекин 
виждон ҳурмати, айтиб қўйишим керак: ўзимни бошқача тутишим амри маҳол эди; акс ҳолда 
келажакда мени сиқиб қўйишар, ўзимнинг асосий мавзуимни тадқиқ қилишдан аста-секин 
четлаштириб, партиянинг содиқ аскарлари бўлмиш ўз ходимларим бу мавзуни ўзиники қилиб 
олишган бўлур эди – Фанлар академияси тарихида бундай мисоллар тўлиб-тошиб ётибди. 
Кўпинча раҳбарликни ва таъсирни бой бериш фандаги ўринни йўқотишдан кўра ҳам 
даҳшатлироқ ҳалокатга сабаб бўлар эди. Нимасини айтасиз, мен бориб турган ақидапараст, 
ҳокимиятнинг малайи бўлиб иш тутдим, ахир ўша даврдаги зиёлиларнинг кўпчилиги урушдан 
сўнг қиличинг билан тезак чоп деганларидай, ўзлари ҳақида энди нималар дейишмасин, худди 

---

Охирзамон нишоналари (роман). Чингиз Айтматов