Microsoft Word Маруза матн Тупрок-усимлик Zionet22

Tashqi omillarga yog‘in miqdori, uning tez yoki sekin yog‘ishi, yil fasllarida 
taqsimlanishi, iqlim sharoitiga bog‘liq holda, qor va muzliklarning yerish sur’ati, yerning 
nishabligi, tuproq betining o‘simliklar bilan qoplanish darajasi kiradi. 
Tuproq yeroziyasi o‘rmon va daraxtzorlarning mavjudligi, ularning zichligi, 
yaylovlardan foydalanish, yerni ishlash va boshqa ko‘pgina sabablarga bog‘liq. Tuproqning 
kuchli yoki kuchsizroq yeroziyalanishi yog‘inning ko‘p va kuchli yog‘ishi, yerning nishabligi, 
o‘t va daraxtlar bilan yaxshi qoplanganlik darajasiga, yaylovlardan to‘g‘ri foydalanmaslikka 
hamda yerni ishlash agrotexnikasiga etarli amal qilmaslikka bog‘liq. 
Ichki omillarga tuproqning xossalari, jumladan, strukturasi mexanikaviy tarkibi, suv 
o‘tkazuvchanligi, namlik darajasi, kimyoviy tarkibi, ayniqsa chirindi miqdori va boshqalar 
kiradi. 
Agar tuproq strukturali, syergumusli hamda uning suv o‘tkazuvchanligi yaxshi bo‘lsa, 
suvda oson yeruvchi tuzlar yerda qancha kam bo‘lsa, yeroziya ham shuncha kam rivojlanadi. 
SHuning uchun syergumus va strukturasi yaxshi qora va o‘tloqi tuproqlarkashtan va bo‘z 
tuproqlarga nisbatan yeroziyaga ancha chidamli bo‘ladi. 
SHamol yeroziyasi. Bu yeroziya tufayli, ko‘pincha tuproqning unumdor qatlamini 
shamol uchirib ketadi. Ayniqsa o‘simliklari siyrak qurg‘oqchil cho‘llarda, xususan yaylovdan 
noto‘g‘ri foydalanilganda shamol yeroziyasi kuchli bo‘lib, qumlarni uchirib ketadi va 
ko‘pincha, sug‘oriladigan yerlarga, aholi yashaydigan joylarga olib ketadi. Natijada sug‘orish 
shahobchalari va unumdor yerlar qum bilan ko‘milib qoladi. 
SHamol yeroziyasi tufayli tuproqning mayda zarrachalardan iborat bo‘lgan qismi hamda 
undagi gumus va oziqa moddalari yo‘qoladi, natijada tuproq unumdorligi nihoyatda pasayadi, 
ekinlarning hosili ham juda kamayib ketadi. Ana shunday tuproqlarning unumdorligini tiklash 
uchun bir necha o‘n yillar kyerak bo‘ladi. SHamol yeroziyasiga uchragan tuproqlarda yerga 
solingan o‘g‘itlar samarasi ham yeroziyalanmagan yerlarga nisbatan kamroq. 
SHamol yeroziyasiga uchragan yerlarga, ayniqsa, qumli cho‘llarda qumda o‘sadigan har 
hil bo‘ta o‘simliklar ekish tavsiya etiladi. Undan tashqari shamol yeroziyasi kuchli bo‘ladigan 
maydonlardagi qumlar betiga har hil yopishqoq organik moddalar sochib, pardali qatlam hosil 
qilish orqali qumlarni ko‘chishdan to‘xtatish ham yaxshi natija byeradi. SHamol yeroziyasiga 
qarshi kurashishda, shamol yo‘nalishiga ko‘ndalang qilib ihota daraxtzorlar barpo etish asosiy 
va zarur tadbirlardan biri hisoblanadi.