Microsoft Word Меҳнат лотинда о м doc

3- 
§. Ichki ishlar idoralariga xizmatga qabul qilishning 
o‘ziga xos xususiyatlari 
 
1993-yil 
8-yanvarda 
O‘zbekiston Respublikasining Vazirlar 
Mahkamasi tomonidan 16-sonli «O‘zbekiston Respublikasi ichki ishlar 
organlarida xizmatni o‘tash tartibi haqidagi muvaqqat Nizom» 
tasdiqlandi. 
Ana shu g‘oyatda muhim normativ hujjatning tasdiqlanishi 
O‘zbekiston Respublikasining Prezidenti I.A. Karimov va respublika 
hukumatining ichki ishlar organlari bundan buyon ham yetuk, har 
tomonlama tayyorgarlik ko‘rgan, respublika va xalqqa sadoqatli, konsti- 
tutsiyaviy tuzumni himoya qilishga qodir kadrlar bilan mustahkamlash 
to‘g‘risidagi g‘amxo‘rligining yorqin isboti bo‘ldi. 
Respublika ichki ishlar organlarini kadrlar bilan ta’minlash 
muammolari muvaqqat Nizomni ishlab chiqish paytida hisobga olindi va 
unda o‘z ifodasini topdi. Asosiy e’tibor shaxsiy tarkibning xizmatni o‘tash 
tartibini normativ asosda boshqarishni takomillashtirish, kadrlar 
tanlashning sifat darajasini oshirish imkoniyatlarini o‘rganish, xizmatda 
o‘sishni rag‘batlantirish, shahodatlash chog‘ida xodimlarning kasb 
mahoratlariga xolis baho berilishini, shuningdek oddiy xodimlar va 
boshliqlarning xizmatda ko‘tarilishi va bo‘shatilishi paytida qonu- 
niylikka amal qilinishini ta’minlash, ichki ishlar organlari xodimlarining 
ijtimoiy himoyalanishini kuchaytirish masalalariga qaratildi. 
Endilikda ichki ishlar organlari O‘zbekiston Respublikasining 18 
yoshga kirgan, lekin 30 yoshdan katta bo‘lmagan fuqarolaridan ko‘ngilli 
(shartnomaviy) asosda butlanadi, bunda ular, albatta, tanlovdan o‘tadilar. 
Ular asosan oliy va o‘rta maxsus o‘quv yurtlarining bitiruvchilari, Qurolli 
kuchlarning zaxiraga bo‘shatilgan harbiy xizmatchilari va o‘z shaxsiy 
tabiati, axloqiy, kasbiy xususiyatlari, sog‘lig‘i, ma’lumot darajalari bilan 
ichki ishlar organlari zimmasiga yuklangan vazifalarni bajarishga qodir 
bo‘lishlari shart. 

---

75 
Ichki ishlar organlarining saf bo‘linmalariga bo‘yi 170 sm dan kam 
bo‘lmagan erkaklar, 165 sm dan kam bo‘lmagan xotin-qizlar qabul 
qilinadilar, ma’muriy-xo‘jalik, ishlab chiqarish, reja-iqtisod, muhan- 
dislik-texnika va tibbiy bo‘linmalarda o‘rta va katta boshliq lavozim- 
lariga xizmatda bo‘lishning eng so‘nggi yoshiga (50 yosh) yetganida, 
xizmat qilgan yillari uchun nafaqaga chiqish huquqiga ega bo‘la oladigan 
35 yoshgacha bo‘lgan kishilarni qabul qilishga ijozat berilgan. 
Ichki ishlar vazirligining oliy va o‘rta maxsus o‘quv yurtlariga 
o‘qishga 17 yoshdan 25 yoshgacha bo‘lgan, o‘rta ma’lumotli, xizmatga 
kiruvchi nomzodlarga qo‘yiladigan talablarga to‘la javob bera oladigan 
fuqarolar, ichki ishlar organlari xodimlari orasidan esa 25 yoshgacha 
bo‘lgan O‘zbekiston Respublikasining fuqarolari qabul qilinadilar. 
Qurolli kuchlar safiga chaqiriluvchilar ichki ishlar organlariga xizmat 
qilishga qabul qilinmaydilar, IIV tizimidagi o‘quv yurtlariga o‘qishga 
qabul qilish bundan istisnodir. 
Hozirgi paytda ichki ishlar organlarining har bir xodimi shaxsiy xulq-
atvorda, tirishqoqlik va mehnatsevarlikda boshqalarga o‘rnak bo‘lishdan 
tashqari, u yoki bu lavozimga ko‘tarilish uchun muayyan kasbiy 
qobiliyatni namoyish qilish kerakligi to‘g‘risidagi adolatli fikr- 
mulohazalarni tez-tez eshitish mumkin. 
Nomzodning qanday bo‘linmada xizmat o‘tashini, undan qanday 
yo‘nalishdagi ishda foydalanishni aniqlash va shunga muvofiq xizmat 
vazifalarini bajarishga kirishishdan oldin u ixtisoslik bo‘yicha qanday 
bilimlarga ega bo‘lishini yanada aniqroq belgilashning imkoniyati paydo 
bo‘ladi. 
Hozirda xorijda politsiya (militsiya) xizmatiga nomzodlarni tanlab 
olish uchun psixologiya va boshqa fanlarning yutuqlaridan faol 
foydalanilmoqda. Misol tariqasida bir qator mamlakatlarda politsiyaga 
kiruvchilarga qo‘yiladigan ba’zi talablarni keltirib o‘tish mumkin. 
AQSHda jismonan puxta rivojlanganlik, hissiy, axloqiy barqarorlik, 
kuchli xarakter zarur. Finlyandiyada barcha nomzodlar ziyraklik, 
e’tiborlilik va voqea-hodisalarga munosabat bildiruvchanlik bo‘yicha 
majburiy tartibda o‘ziga xos ruhiy sinovlardan o‘tadilar. Shundan so‘ng, 
ular jismoniy tarbiyaga oid imtihon topshiradilar. Yaponiyada shu singari 
ruhiy va jismoniy imtihonlardan so‘ng, bo‘lg‘usi xodim xarakterining 
o‘ziga xos xususiyatlari sinchiklab o‘rganiladi. Turkiyada esa bulardan 
tashqari, nomzodda spirtli ichimliklarga, qartabozlikka va kishining 

---

76 
qadr-qimmatini yerga uruvchi boshqa illatlarga moyillikning bor-yo‘qligi 
ham aniqlanadi. 
Hayot shaxsiy tarkib bilan ishlashda sotsiologik tadqiqotlar, yuz 
berayotgan jarayonlarni chuqur tahlil qilish, bashorat qilish kabi 
zamonaviy ilmga asoslangan usullar hamda psixologiya va pedagogika 
fanlarining yutuqlaridan keng foydalanishni qat’iyat bilan talab qilmoqda. 
Hozirgi vaqtda IIVning Shaxsiy tarkib bilan ishlash xizmati 
mamlakatimizda ichki ishlar organlarida xizmat qilish xohishini bildirgan 
fuqarolarning o‘ziga xos xususiyatlarini ilmiy asoslangan ravishda 
tekshirish va baholashning mavjud tajribasini diqqat bilan o‘rganmoqda, 
shaxsiy tarkib bilan ishlashning ilg‘or shakl va usullarini tatbiq etishga 
doir choralarni ko‘rmoqda. Mavjud shakl va usullardan bevosita yangi 
xodimlarni tanlab olish sifatini yaxshilashda foydalanilmoqda. 
Ana shu maqsaddan kelib chiqib, muvaqqat Nizomda nomzodlarni 
xizmatga ijtimoiy, tibbiy mezonlar va ma’lumot darajasi bo‘yicha kasbiy 
jihatdan tanlash ko‘zda tutilgan. Respublika ichki ishlar organlari 
tarkibining oddiy xodimlari va kichik boshliqlari tanlov sinovlaridan 
muvaffaqiyatli o‘tgan kishilardan butlanadi, bu ham shartnoma shartlarida 
ko‘zda tutilgan. 
Muvaqqat Nizomda oddiy xodimlar va kichik boshliqlar tarkibini 
butlashning shartnoma (kontrakt) normasining joriy etilishi ana shu 
toifaga mansub fuqarolarni xizmatga tanlab olish tartibini huquqiy 
himoyalash va demokratiyalashga yordam berishi kerak. Bu esa 
shartnoma tuzuvchi tomonlarning shartnoma shartlaridan kelib chiqadigan 
o‘zaro mas’uliyatini oshiradi, bevosita boshliqlarning ularga 
bo‘ysunuvchi xodimlarga nisbatan noxolis bo‘lish ehtimolini bir qadar 
darajada kamaytirish imkonini beradi va pirovardida ichki ishlar 
organlarida kadrlarning barqaror o‘zagini yaratishga negiz bo‘lib xizmat 
qiladi. 
Xo‘sh, shartnoma va uning mazmuni qanday bo‘lishi kerak? Ichki