Microsoft Word mvmao uzk doc

Фожиали хавф зонаси деганда эҳтимол (таваккал) қилинаётган 
зарарнинг жиддий хавф зонасини ўз домига тортиб, ундан ошиб корхонанинг 
хусусий капиталига тенг бўлган зона тушунилади, яъни бундай хавф 
зонасининг чегараси қуйидаги кўринишда бўлади: 
Бундай таваккалчилик оқибати корхонани ёки тадбиркорни банкротликка 
ва емирилишга олиб келади. Фожиали хавф тдбиркор ҳаёти, унинг соғлиғига 
хавф туғдириши мумкин. 
Таваккалчилик эгри чизиғи деганда эҳтимол қилинаётган зарар билан 
кутиладиган фойда ўртасидаги боғланишни ифодаловчи эгри чизиқ 
тушунилади. 
Бу ерда фойда тасодифий миқдор ва у нормал тақсимот қонунига биноан
тақсимотга эга деб фараз қилинаяпти. Бундай ёндошув қуйидагиларга йўл 
қўйилишини тақоза этади: 
1) 
Бу деган сўз, фойда олиш эҳтимоли (Фэ) максимал, умумий фойда (Ф) эса 
математик кутиш эҳтимоли сифатида қабул қилинади деган сўздир. 
Ҳисобланган фойдадан оз ёки кўп фойда олиш эҳтимоли таваккалчилик 
даражаси (эҳтимоли)га боғлиқ. Тафовут ортиб борган сари фойда олиш 
эҳтимоли бирхил тарзда камайиб бораверади. 
2) фойданинг (Ф) ҳисобланган фойдадан (Фҳ) кам бўлиши корхонанинг 
зарар кўрганини ( 
ΔФ) ифодалайди: 
Шу фараз ва тахминларга асосланиб фойдадан ютқазиш эҳтимолини 
тавсифловчи эгри чизиқни чизиш мумкин. 
Бу ерда, Э
ҳ
-ҳисобланган эҳтимоллик даражаси 
 Э
йқ
- йўл қўйилиши мумкин бўлган эҳтимоллик (таваккалчилик) даражаси; 
Э
ж
-жиддий (кескин) таваккалчилик даражаси; 
Э
ф
-фожиали даражада эҳтимол (таваккал) қилиш. 
Таваккалчилик даражалари, яъни: 
* 
Э
ҳ
, Э
йқ
, Э
ж
ва Э
ф
*Ф
ҳ
, Ф
йқ
ва Ф
ф
ларнинг нисбатига қараб бизнесни ривожлантириш 
ёки ривожлантирмаслик тўғрисида қарор қабул қилиш мумкин. Амалиёт 
қуйидаги коэффициентларни қўллашни маъқул деб ҳисоблайди: 
Фҳ=0,1, яъни 10% 
ΔФ=Фҳ-Ф 
Зарар даражаси, хусусий 
кўлами капитал 
=
Фойда олиш Ҳисобланган 
эҳтимоли = фойда 
(Фэ) (Фҳ) 

---

136
Фйқ=0,01, яъни 1% 
Фф=0,001, яъни 0,1% 
Бу деган сўз, 100 тадан 10 мартасида фойдадан маҳрум бўлса, ёки 100 
тадан 1 мартасида нақд пул (выручкаси)дан ва 1000 тадан 1 мартасида хусусий 
капиталидан ажралса, у ҳолда тадбиркорлик келишувини тузмаслик керак. 
Шундай қилиб, таваккалчиликнинг учта кўрсаткичи ва йўл қўйилиши 
мумкин бўлган таваккалчиликнинг учта мезони асосида муайян 
тадбиркорликнинг мақсадга мувофиқ ёки номувиқлиги тўғрисида умумий 
шартларини кўрсатиш мумкин. 
•Йўл қўйилиши мумкин бўлган таваккалчилик даражаси (Эйк) йўл 
қўйилиши мумкин бўлган хавфдан (Фҳ) катта бўлмаслиги керак; яъни: 
Э
йқ
<Ф
ҳ
•Жиддий таваккалчилик даражаси (Эж) йўл қўйилиши мумкин бўлган 
хавфдан (Фҳ) кичик бўлиши керак, яъни: 
Э
ж
<Ф
ҳ
•Фожиали таваккалчилик даражаси (Эф) фожиали хавфдан (Фф) катта 
бўлмаслиги керак, яъни: 
Э
ф
<Ф
ф
Шундай қилиб, таваккалчиликнинг эгри чизиғини чизиш, ундаги хавф 
зоналарини аниқлаш ва шу асосда тегишли қарорларни қабул қилиш 
таваккалчиликка баҳо беришнинг қудратли қуролларидан бири ҳисобланади. 
Таваккалчиликнинг эгри чизиғини чизиш, ундаги хавф зоналарини 
аниқлаш, таваккалчилик самарадорлигига баҳо бериш бир қатор усулларни
қўллашни талаб қилади. Улар қуйдагилар: 
•статистик усул 
•эксперт усули 
•аналитик усул.