Microsoft Word O'um bsat btsti 2021-2022 2-qism

Ta’lim tizimida yangi axborot va kommunikatsiya texnologiyalari. Oxirgi yigirma 
yillikda ta’lim tizimi ishida yuzaga kelgan vaziyatda, zamonaviy axborot va kommunikatsiya 
texnologiyalarini takomillashtirish va zamonaviylashtirish masalasi dolzarb bo’lib qolmoqda. 
Lekin, o’quv jarayonining amaliyotiga arzonligi uchun hammabob, lokal tarmoqqa ulangan va 
shuning uchun dunyo miqyosdagi (global) Internet tarmog’iga kirish imkoni bo’lgan shaxsiy 
kompyuterlarning joriy qilinishi, bu ishlarni yanada jadallashtirdi. O’rta ma’lumotni ko’pincha 
“kompyuter”lashtirishga va “internet”lashtirishga asoslangan, zamonaviylashtirish dasturini 
muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun, na faqat o’quv maskanlari zamonaviy texnika vositalari 
bilan ta’minlanmog’i, balki ta’lim tizimining tashkilotchilari va pedagoglari ham bu sohada 
yetarli bilimga ega bo’lishlari kerak. Aslini olganda bunda hech qanday yangilik yo’qdek, 
faqat erishilgan bilim doirasini kengaytirish kerak: pedogogika oliy o’quv yurtlarida ushbu 
mutahassislikka ihtisoslashgan o’qituvchilarni tayyorlash ishlari yo’lga qo’yilgan, 
kompyuterlar bilan ta’minlangan maktablarda axborotlashtirish darsi o’tkazilmoqda, ta’lim 
maskanlarining na faqat rahbarlari, balki ma’muriyati ham, o’z stollari ustida shahsiy 
kompyuterlar turishi va undan foydalanishni tabiiy va juda zarur hol deb hisoblashadi. Lekin, 
bularning hammasi ham juda oddiy emas, bu narsalarni diqqat bilan ko’rib chiqsak, unda 
qarama qarshilikni ko’ramiz, ya’ni hammabob ta’lim berish va uning sifati o’rtasidagi 
ziddiyatni. Har bir pedagog, u hoh maktab yoki oliy o’quv yurti o’qituvchisi bo’lsin, ularning 
asosiy maqsadi, ta’lim berish sifatini yuksaltirishdir, bu ishda ularga axborot va kommunikatsiya 
texnologiyalardan foydalanish juda yaxshi yordam beradi 
Oliy ta’lim sifati va hammabobligini takomillashtirish. Oliy ta’lim tizimida axborot 
va kommunikatsiya texnologiyalarini tadbiq etish, asosiy ikki an’anaviy yo’nalishda olib 

---

148 
boriladi. Birinchisi- ta’limni hammabobligini ta’minlashda bu texnologiyalardan foydalanish 
imkoniyati, bu ta’lim tizimiga boshqa usulda umuman ta’lim olishning iloji bo’lmagan 
shahslarni kiritish yo’li bilan amalga oshiriladi. Shuni aytib o’tish lozimki, bunday distansiyali 
ta’lim berish shakli ko’pgina e’tirozga duch keladi. Ularga qarshi bo’lganlarning e’tirozlari 
to’ppa to’g’ridir, ya’ni bo’lajak o’quvchilar haqiqiy sifatli ta’lim olish uchun zarur bo’lgan 
barcha narsalardan mahrumdirlar: laboratoriyadagi ishlardan, ilmiy kutubxonalarga kirishdan, 
o’qituvchi va boshqa o’quvchilar bilan seminarlar, boshqa o’quv jarayonlar va norasmiy 
sharoitdagi muloqotlardan. Ikkinchi yo’nalish - axborot texnologiyalari yordamida nimani 
o’qitish va nimaga o’qitishni o’zgartirish uchun, ya’ni, an’anaviy yuzma-yuz o’qitish shakli 
doirasida o’qitish mazmuni va usulidan foydalanish ko’zda tutilgan. Ammo, bu yerda ilg’or 
texnologiyalarni tadbiq etish natijasida, ko’pincha asosiy ommaning tayyorlash darajasiga 
qaraganda, bilimdon, faol va layoqatlik o’quvchilarga qo’shimcha imkoniyat yaratish bilan 
bog’liq bo’lgan juda ham qaltis muammo yuzaga keladi. Bunday vaziyat, masalan, 
foydalanilayotgan texnologiya ta’lim sistemasi uchun moslashtirilmagan bo’lishi va unda 
ishlash maxsus tayyorgarlikni talab qilishi bilan ham bog’liq bo’lishi mumkin. Boshqacha 
aytganda, amalda ta’lim berish tizimida axborot texnologiyalarni tadbiq etish, bilim olishning 
hammabobligini yoki saralangan o’quvchilar bilimi sifatini oshirishga yordam beradi.
Oldingi ikki revolyutsiya bir vaqtning o’zida ta’lim berish imkonini kengaytirib, yangi 
vositalarni kiritib va uning tuzilishini o’zgartirib tizim shakliga keltirildi. Quyidagilarga o’tildi: 
 Soqrat davridagi og’zaki dialogdan- o’qish va yozuvni ichiga olgan ta’lim shakliga 
keltirildi.
 Ilk o’rta asr davridagi mustaqil o’quvchilarga, o’zlari hohlagan vaqtda bilim beradigan 
mustaqil olimlardan – bir tartibga kelgan, ya’ni olim va o’quvchilar universitetda, kolledjda 
birgalikda ishlaydigan, o’qituvchilar esa, o’quvchilariga maktab ichida bilim beradigan yangi 
ta’lim tuzilishiga o’tildi.
Ko’z odimizga keltiraylik, bir murabbiy bir kichkina guruh o’quvchilariga og’zaki 
tushuntirish va muzokara orqali ta’lim berayapti. Endi o’sha pedagog ta’lim olyotgan (o’quvchi 
yoki o’quvchi) shaxsga yozuv va o’qish orqali bilim berayapti. Shubhasiz, ikkinchi usul bilim 
olishni hammabobligini oshiradi. O’qituvchining so’zlari va fikirlari endi na faqat o’sha vaqtda, 
o’sha yerda hozir bo’lgan kichik guruhdagi o’quvchilarga, balki boshqa o’quvchilarga ham 
yetib keldi. YUzlab o’quvchilar, hatto yuz millionlab o’quvchilar Platonning o’limidan keyin, 
ming yillar o’tsa ham uni asarlarini o’qib, o’rgandilar. O’qish, yozish va shubhasiz, undan 
keyin ixtiro qilingan bosma stanok, pedagog va o’quvchilar o’rtasidagi masofa ma’lum 
darajada ortsa ham, bilim oluvchilar sonini oshishiga asos bo’ldi. Distansiyali ta’lim olish, 
o’qituvchi o’quvchiga birinchi bor qo’lyozmani berib, “bor, o’qib kel” degan kunidan paydo 
bo’lgan desak yanglishmaymiz.
Taxminan birinchi revolyutsiyadan ikki ming yillardan keyin, ikkinchi revolyutsiya, 
o’qituvchi va o’quvchilarning barcha ilmiy resurslarini birgalikda to’pladi. Leksiya zallari va 
kutubxonalar – o’sha mexanizmning asosini tashkil etadi, bular ta’lim olishning hammabobligi 
va sifati darajasini oshirishga turtki bo’ldi, chunki intelektual resurslar nafaqat to’plandi balki, 
ularning saqlanishi va rivojlanishiga xizmat ko’rsatadigan maxsus tuzilishga ega bo’ldi va bunda 
ilmiy izlanishlar xamda bilim olish chambarchas chatishib ketdi. Ta’lim olish endi na faqat 
joy bilan balki, bilim olish vaqti bilan qattiq bog’landi va bu bog’liqlik jamoat ijodi bilan birga 
qo’shilib, bizning ilmiy izlanish ishlari va bilim olishning o’zaro bog’liqligini tashkil etish 
haqidagi tasavvurimizga jiddiy ta’sir ko’rsatdi. Oliy ta’lim davlat ahamiyatiga ega bo’ldi, 

---

149