Microsoft Word tex jar10. doc

Мунтазам хатолик дейилганда фақат битта катталикни қайта-қайта 
ўлчаганда ўзгармас бўлиб қоладиган ёки бирор қонун бўйича ўзгарадиган ўлчаш 
хатолиги тушунилади. Улар аниқ қиймат ва ишорага эга бўлади, уларни 
тузатмалар киртиш билан йўқотиш мумкин. 
Катталикни ўлчаш натижасида олган қийматга мунтазам хатоликни 
йўқотиш мақсадида қўшиладиган қиймат тузатма деб аталади. Одатда, мунтазам 
хатоликлар инструментал (ўлчаш асбоблари), ўлчаш усуллари, субъектив (ноаниқ 
ўқиш), ўрнатиш, услубий хатоликларга бўлинади. 
Инструментал хатолик дейилганда қўлланаётган ўлчов асбоблари 
хатоликларига боғлиқ бўлган ўлчаш хатоликлари тушунилади. Юқори аниқликда 
ўлчайдиган асбоблар қўлланганда ўлчов асбобларининг такомиллашмагани 
орқасида келиб чиқадиган инструментал хатоликлар тузатма киритиш усули 
билан йўқотилади. Техник ўлчов асбобларининг инструментал хатоликларини 
йўқотиб бўлмайди, чунки бу асбобларни текширилганда тузатмалар билан 
таъминланмайди. 
Ўлчаш усули хатолиги дейилганда усулнинг такомиллашмаганлиги 
орқасида келиб чиқадиган хатолик тушунилади. Улар, кўпинча, янги усуллар 
қўллаганда, қийматлар орасидаги ҳақиқий боғланишни тахминий аппороксимация 
қилувчи тенгламалардан фойдаланилганда пайдо бўлади. Ўлчаш усули хатолиги 
ўлчов воситаси, хусусан, ўлчаш қурилмаси, баъзида эса, ўлчаш натижаси 
хатоликларини баҳолашда эътиборга олиниши лозим. 
Субъектив хатоликлар кузатувчининг шахсий хусусиятларидан масалан, 
бирор сигнал берилган пайтни кайд қилишда кечикиш ёки шошилишдан, шкала 
бир бўлими чегарасида кўрсатувни нотўғри ёзиб олишдан, параллаксдан ва 
ҳоказодан келиб чиқади. Параллаксдан ҳосил бўлган хатолик дейилганда санаш 
хатолигига кирадиган, шкала сиртидан бирор масофада жойлашган стрелка шу 
сиртга перпендикуляр бўлмаган йўналишда визирлаш (белгилаш) натижасида 
келиб чикадиган хатолик тушунилади. 

---

8