Microsoft Word usmon mushafi ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 

10

davrada Huzayfa bin Yamon ham bor edi. Bir kishi «Kim Abu Muso qiroatida o‘qisa, 

Kinda eshigi oldidagi burchakka kelsin, kim Abdulloh bin Mas’ud qiroatida o‘qisa, 

Abdulloh uyining ro‘parasidagi burchakka o‘tsin deb qoldi. (Boshqa bir rivoyatda «Ibn 

Ummi Abd qiroati yoki Abu Muso Ash’ariy qiroati» deyilgan.) Ular «Baqara» surasidagi 

oyatning o‘qilishi tug‘risida tortishib qolgan edilar. Birlari «Alloh uchun Haj va Umrani 

komil suratda ado qiling!» deb o‘qisa, ikkinchilari «Haramga qilinadigan Haj va Umrani 

komil suratda ado qiling!» deb, o‘qir edilar. (198-oyat.). Huzayfa g‘azablanganidan, 

ko‘zlari chaqnab o‘rnidan turib ketdi. Masjidda bo‘lishiga qaramasdan ko‘ylagini 

tizzalarigacha ko‘tarib: “Yo amirul-mu’minin mening oldimga kelsin yo men uning oldiga 

boraman, sizlardan oldin ham shunday bo‘lgan edi. Allohga qasamki, agar tirik bo‘lsam, 

amirul-mu’minin oldiga borib, qiroatni bir xil qilish kerakligini uqdiraman va bu 

mushaflarni suvga g‘arq qilib tashlaymiz”, dedi. Abdulloh bin Mas’ud unga javoban 

shunday dedi: “Allohga qasamki, agar shunday qilsang, Alloh seni boshqa suvga (ya’ni 

jahannam suviga) g‘arq qiladi”, dedi. 

Xuddi shunday janjal Usmon(r.a) davrlarida Madinaning o‘zida ham sodir bo‘ldi. Ibni 

Ashtahning Anas bin Molikdan qilgan rivoyatlarida hazrati Anas aytadilar: “Qur’on 

xususida Usmon zamonlarida ixtilof qildilar. Bir muallim shogirdlariga bir sohibi mushaf 

qiroati bo‘yicha ta’lim berar, ikkinchi muallim ikkinchi qiroat sohibi bo‘yicha. Bolalar bir 

joyga to‘planganlarida bir-birlari bilan shu xususida tortishar edilar. Tortishuvlar hatto 

muallimlar orasida ham paydo bo‘la boshladi. Muallimlar bir-birlarining qiroatlarini 

ayblay boshladilar. Ish hatto shogirdlar bilan shogirdlar va muallimlar bilan muallimlar 

o‘rtasida qon to‘kishgacha bordi. Bu xabar Usmonga yetib keldi. U kishi, hali mening 

yaqinimda turib bir-birlaringizni yolg‘onchi qilasizlar va Qur’on xususida ayblaysizlar, 

boshqa diyorlardagi ahvol qanday kechadi? Ey Muhammad (s.a.v.) ning ashoblari, 

yig‘ilinglar va musulmonlarga boshqa imom saylanglar”, dedi. 

Ibn Abu Dovud sahih isnod bilan Suvayd bin Hafladan rivoyat qiladilar: “Suvayd 

aytdi: “Ali karramallohu vajhahu(k.v.) Usmon to‘g‘risida yaxshi gapdan boshqa narsa 

gapirmanglar. Allohga qasamki, mushaflar xususidagi ishni u bizning hammamizning 

maslahatimiz bilan qilgan. Menga ba’zi birovlaringizning “Mening qiroatim sening 

qiroatingdan yaxshi”, degan gaplaringiz yetib keldi, bu esa salkam kufrning o‘zidir», — 

dedilar. “Nima qilish kerak?” deb so‘radik biz, deydi Suvayd. Ali: “Ixtilof va tafriqa 

bo‘lmasligi uchun musulmonlarni bitta mushafga jamlash kerak, deb o‘ylayman»,— deb 

javob berdilar. Biz: “Sizning fikringizni qo‘llab-quvvatlaymiz”, dedik. Ali (k.v.) yana 

shunday deganlar: “Agar valoyat mening qo‘limda bo‘lganda, mushaflar xususida Usmon 

qilgan ishlarini qilardim”. («Al-Itqon» 1-jild 59-bet, «Al-Masohif» 1-bet.) 

Roviylar aytadilar: “Huzayfa hazrati Usmonga odamlarning ixtilofi to‘g‘risida xabar 

qilganda, xalifa dahshatga tushdilar va hamma sahobalarni to‘pladilar. O’sha kunlarda 

ularning soni 12 ming edi. Ular voqeadan xabardor etilganda, sahobalar uni katta xavf, 

deb bildilar. Ixtilof va tafriqa bo‘lmasligi uchun musulmonlarni bitta mushafga o‘tkazish 

to‘g‘risida ra’ylari bil-ittifoq, bir qarorga keldi. Mazkur sahifalardan bitta mushaf 

(muqovalangan kitob) qilib nusxa ko‘chirildi va unga Quraysh lahjasi asos qilib olindi. 

Odamlarni shu qiroatda o‘qishlikka buyurildi. Shunday qilib, katta bir fitnaning oldi 

olindi. Agar odamlar o‘z hollariga qolib, Qur’on qiroatlari birlashtirilmaganda, 

Qiyomatgacha tuzatib bo‘lmaydigan buzg‘unchilik va tahrif sodir bo‘lar edi. («Tarixul-

Qur’on», 39-bet) 

Ibni Abu Dovud ushbu rivoyatni keltirganlar: “Usmon (r.a.) Qurayshiylar va 

ansorlardan 12 kishini to‘plab, ularga agar biror narsa to‘g‘risida ixtilof qilsanglar, uni 

Quraysh lahjasidagisini yozinglar, deb farmon berdi”. Baqara surasidagi ,,tobut»(sandiq) 

so‘zidan boshqa narsada ixtilof chiqmadi. Zayd «ho» bilan dedilar, qolganlar «to» bilan 

---

Toshkentdagi Usmon Mushafining tarixi. Shayx Ismoil Maxdum