Миллий истиқлол ва ўзбек адабиёти: асосий тамойиллар

Миллий истиқлол ва ўзбек адабиёти: асосий тамойиллар

Адабиётлар:

1.Адабиётдаги йўл харитамиз // Жаҳон адабиёти, 2018, №1. – Б.5-32 (давра суҳбати).

2. “Муаллиф ўлими”га сиз ҳам овоз берасизми? // Шарқ юлдузи, 2014, №1-6.

3. Янги авлод овози // Шарқ юлдузи, 2013, №1-6.

4. Назарова Ш. Йўл қаердан ўтади // Жаҳон адабиёти 2017.11. – Б.197-201.

5. Норматов У. Ижод сеҳри. Т.: Шарк, 2007.

6. Rasulova U. Hozirgi adabiy jarayon. – Т.: Mumtoz so’z, 2014.

7. Шарафиддинов О. Ижодни англаш бахти. - Т.: Шарк, 2004.

Режа:

• Адабий жараённинг умумий қиёфаси.
• Адабиётнинг янги модели ва унинг бўғинлари.
• Адабий жараёндаги оқсашлар.

Жараён: * 28 йил ўтди ва адабий жараёнлар борасида масофадан туриб фикрлаш имконига эга бўлдик; * бугун ва эртага қандай йўналишларда ёзиш маъқул, деган савол ўртага чиқди; * “эски” адабиётдан нима оламиз, “янги” адабиётни қандай яратамиз, деган савол туғилди; * глобал ва миллий ўзгаришлар инсон психологиясига кескин таъсир кўрсата бошлади; * адабиёт эндиликда янги замон тарихи ичига кирди.

Адабиётнинг янги модели ва унинг бўғинлари

• миллий ўзликни англаш ва миллий оҳангни яратишда давом этиш;
• ҳалоллик;
• эски ва янги дунё ўртасидаги тафовутлар ва боғланишларни тўғри баҳолаш;
• маҳдудликка берилмаслик;
• адабиётни ясамаслик, балки яратиш;
• инсон – бош тасвир предмети, универсал ҳодиса; эски гаплар янгиланаётганда универсал қонун-қоидаларга амал қилиш;
• адабий авлод сифатида шаклланиш, авлод сифатида тарихга кириш ва уни янгилаш;
• адабий авлод ва якрангликни фарқлаш.

Жараён муаммолари:

• 70-йиллар авлодидан сўнг, истиқлол арафасида адабиётга кириб келган авлод – авлод сифатида ҳали ўз қиёфаси тўла яратиб улгурдими?
• адабиёт ҳозир кимнинг ёнида?
• ёзувчи энди ким учун ёзади?

Янги адабий авлодга хос илк хусусиятлар:

• ҳайқириқлар ўрнини майинлик эгаллади;
• улар кўпроқ адабий, фалсафий, тарихий, психологик манбаларга мурожаат этмоқда;
• тезроқ ном қозониш, шов-шувга интилиш кучли;
• давр адабиёти фалсафасини яратишга уринмоқда;
• ўз мифологиясини шаклга солмоқда (Х.Д., Н.Э., И.С.)
• инфатилизмдан (болаларча) қутулиш йўлидан бормоқда;
• янги адабий шакллар билан тажрибалар ўтказмоқда;

Оқсашлар:

* истибдод, сўнг глобаллашув шароитидаги маънавий таназзул таъсири сезила бошлади;

* жаҳон минбаридаги нуфузи жуда секинлик билан ўсмоқда;

* алломалар, тарихий шахслар ҳаётига оид асарлар яратишда архив материаллари билан етарлича ишланмади, биографик метод тўла ўзлаштирилмади;

* диний ва бадиий адабиётнинг, илмий ва бадиий адабиётнинг яқинлашуви натижасида қуруқ дидиктика ва фактлар келтириш бадииятни сусайтирди;

* “муаллиф ўлими” масаласи юзага келди;

* адабий танқид сусайди ва ўз вазифасини бажармай қўйди; жараёнда иштирок этаётган адабий танқидчиларнинг аксарияти кекса авлод вакилларидир;

* тасаввуфий тимсолларни пала-партиш, тушуниксиз қўллаш урфга кирди;

*адабий дид сусайди, асрий эстетик меъзонлар ўзгарди;

* таржима амалиётида аслиятдан ўгириш кенгайди, аммо таржима бадиияти бой берилди.