Milliy davlatchiligimiz tarixining mumtoz namunasi

Birinchisi–u yerning suvga uzoq-yaqinligi. 

Ikkinchisi–askar saqlaydigan yerning xavfsizligi. 

Uchinchisi–g‘anim  lashkari  turgan yerdan  teparoqqa  joylashishi  va  oftobga  ro‘baro‘  bo‘lmasligi,  toki  quyosh 

shu’lasi sipohiylar ko‘zini qamashtirmasin. 

To‘rtinchisi–urush maydoni oldi ochiq, keng joy bo‘lishi lozim. 

Yana  amr  etdimki,  urushdan  bir  kun  oldin  lashkarni  safga  tizsinlar  va  tuzukka  muvofiq  uni  favjlarga  ajratib, 

dushman tomonga qarab yursinlar. Lashkar otlarining boshi ko‘zlangan yo‘nalishga qaratilsin va yurar yo‘ldan chap 

yoki o‘ng yoqqa burilmasin. Yana buyurdimki, sipohiylar ko‘zi g‘anim lashkariga tushishi hamono, baland ovoz bilan 

«Ollohu akbar!» deb takbir aytsinlar va suron solib, dushman cheriki ustiga bostirib borsinlar. 

289

 Langarxona–yo‘lovchilar qo‘nib o‘tadigan yer; miskin va yetim-esirga taom beriladigan joy, g‘aribxona. 

290

 Matnda «Dor ul-imorat» 

291

 Matnda «Dor ul-adolat» 

292

 Qo‘rchi–qurol ko‘tarib yuruvchi; podshoh, xon, sulton va amirlarning shaxsiy qo‘riqchisi. Bu yerda raiyat va ekinzorlarni qo‘riqlovchi 

harbiy bo‘linma boshlig‘i. 

293

 Manzil–karvonning bir kunlik yo‘li, taxm. 30 km. (–

А.А.) 

                                                 

---

Lashkar  nazoratchisi

294

  sardorning  jang  vaqtida  xato  qilganini  ko‘rsa,  darhol  uning  o‘rniga  boshqa  sardorni 

o‘tirg‘izsin. Amirlarga va sipohiylarga esa men unga ishonch bildirib bergan zafarnishon yorliqni ko‘rsatsin. 

Amr  etdimki,  sardor  lashkar  nazoratchisi  bilan  birga  dushman  sipohining  oz-ko‘pligini  mulohaza  etsinlar, 

sarkardalarini g‘anim lashkarboshilari bilan solishtirsinlar. Shunga qarab, o‘z sipohlarining kamu ko‘stlarini to‘g‘rilab, 

jangga hozirlasinlar. Yana o‘z sipohining qurol-aslahalarini dushmanniki bilan taqqoslasinlar. 

(Shuningdek),  g‘animning  urush  olib  borish  yo‘llarini  shoshmasdan,  bir  zayldami  yoki  shiddat  bilanmi,  jangga 

kirishini  kuzatsinlar.  Yana  g‘animning  jang  qilish  tartibini  chamalab  ko‘rsinlarki,  ular  bor  askari  bilan  bir  yo‘la  ot 

qo‘yib,  shiddatkorona  hujum  qiladimi

295

  yoki  favj-favj  bo‘lib,  ketma-ket  hamla  etadimi?  Yana  ko‘rsinlarki,  g‘anim 

hamla  vaqtida,  jang  qilib  orqaga  qaytib,  keyin  yana  hamlaga  kirishadimi  yoki  birinchi  hamlasi  bilan  chegaralanib, 

oxirigacha savashadimi?  G‘anim  agar  orqasiga  qaytmay  savash  qursa, sipoh  uning  hamlasidan yetgan  zarbaga  sabr-

toqat qilib, oxirigacha turib berishi kerak. (Unda) shijoat bir soatlik sabr demakdir. 

Amr  qildimki,  dushman  urush  ochmagunicha  o‘zlaricha  jangga  kirmasinlar.  Yana  amr  etdim:  dushman  jang 

maydoniga kirgach, lashkar boshlig‘i yasolda

296

 turgan to‘qqiz sipohiy favjga jangga tushib, urush boshlashlari haqida 

buyruq bersin, chunki sipoh lashkarboshisining vazifasi, jang vaqtida qo‘rquvdan qo‘l-oyog‘i bo‘shashib, sarosimaga 

tushmasdan, buyruq berishdan iboratdir. U har bir sipoh favjini urush aslahalaridan biri deb bilsin va o‘q-yoy, oybolta, 

qilich,  gurzi,  pichoq  va  xanjar  kabi  har  bir  favjni  o‘z  o‘rni  kelganda  ishlatsin.  Ishbilarmon  lashkarboshi  o‘zini  va 

to‘qqiz sipohiy favjini bir tandek ko‘rib, ularni qo‘l-oyog‘i, boshi, ko‘kragi va boshqa a’zolarini ishlatib kurashuvchi 

bir pahlavondek hisoblasin. Shundagina, g‘anim sipohiy favjlari ustiga ketma-ket urilgan to‘qqizta qilich zarbasidan 

keyin, to‘qqizinchi zarbada, albatta, yengilishiga umid qilsa bo‘ladi. 

Haqiqiy lashkarboshi avval g‘anim ustiga hirovul favjini yuboradi,  so‘ngra yordam uchun ketidan barong‘or 

hirovulini  jo‘natadi.  Barong‘or  hirovuli  ketidan  esa  javong‘or  hirovulini  jangga  tashlaydi.  Shu  tarzda  dushman 

askari  ustiga  ketma-ket  uch  zarba  tushgan  bo‘ladi.  Bordiyu,  shu  vaqt  hirovullar  g‘animga  qarshi  kuchsizlik 

qilsalar, u holda barong‘orning birinchi favji ot qo‘ysin,  ketidan javong‘orning ikkinchi favjini jangga tashlasin. 

Shunda  ham  zafar  qozonilmasa,  barong‘orning  ikkinchi  favjini  jangga  kiritsin,  ketidan  javong‘orning  birinchi 

favjini  yuborsin. (Ular  jangga  kirgach),  menga  xabar  jo‘natib,  keyingi  buyruqlarimni  kutsin.  Shundan  so‘ng 

Ollohning madadu inoyatiga tayanib, lashkarboshining o‘zi ham jangga kirsin. Meni ham urush maydonida hozir 

deb  bilsinlar.  Ollohning  yordami  bilan  g‘animga  sakkiz  zarba yetgandan  keyin,  to‘qqizinchi  zarbada  dushman 

yengilib, fathu nusrat nasib bo‘ladi. 

To‘g‘ri sardor ulkim, u shoshma-shosharlik qilmay, (avval) lashkarini ishga soladi. Bordiyu lashkarboshining o‘zi 

qilich chopishga majbur bo‘lsa, iloji boricha, o‘zini o‘limdan saqlasin, chunki lashkarboshining o‘limi o‘rduga isnod 

keltirib, g‘anim lashkarining g‘alabasiga sabab bo‘ladi. 

Shunday  qilib,  sardor  aqlu  tadbirkorlik  bilan  ish  yuritib,  shoshma-shosharlik  qilmasin,  chunki 

shoshqaloqlik shaytonning ishidir. Chorasi bo‘lmagan ishga kirishmasin, chunki undan qutulib bo‘lmaydi.