Milliy iqtisodiyotda axborot tizimlar va texnologiyalar

original (yoki «bo‘sh» konteyner) - bu konteyner yashirin axborotni 
saqlamaydi; konteyner - natija (yoki «to‘ldirilgan» konteyner) - bu 
konteyner yashirin axborotni saqlaydi. Kalit sifatida xabarni konteynerga 
kiritib qo‘yish tartibini aniqlaydigan maxfiy element tushuniladi. 
Kompyuter steganografiyasi rivojlanish tendensiyasining tahlili 
shuni ko‘rsatadiki, yaqin yillarda kompyuter steganografiyasi usullarini 
rivojlantirishga qiziqish kuchayib boradi. Jumladan, ma’lumki, axborot 
xavfsizligi muammosining dolzarbligi doim kuchayib bormoqda va 

---

233 
axborotni himoyalashning yangi usullarini qidirishga rag‘batlantirayapti. 
Boshqa tomondan, axborot texnologiyalarining jadal rivojlanishi ushbu 
axborotni himoyalashning yangi usullarini joriy qilish imkoniyatlari bilan 
ta’minlayapti. Va, albatta, bu jarayonning kuchli katalizatori bo‘lib 
umumfoydalaniladigan Internet kompyuter tarmog‘ining juda kuchli 
rivojlanishi hisoblanadi. 
Axborotni himoyalash sohasi rivojdanishi tendensiyasida hozirgi 
vaqtda eng ko‘p qo‘llanilayotganligi bu - kriptografik usullardir. Lekin, 
bu yo‘lda kompyuter viruslari, «mantiqiy bomba»lar kabi axborotiy 
qurollarning kriptovositalarni buzadigan ta’siriga bog‘liq ko‘p 
yechilmagan muammolar mavjud. Boshqa tomondan, kriptografik 
usullarni ishlatishda kalitlarni taqsimlash muammosi ham bugungi kunda 
oxirigacha 
yechilmay 
turibdi. 
Kompyuter 
steganografiyasi 
va 
kriptografiyalarining 
birlashtirilishi 
paydo 
bo‘lgan 
sharoitdan 
qutulishning yaxshi bir yo‘li bo‘lar edi. Chunki, bu holda axborotni 
himoyalash usullarining zaif tomonlarini yo‘qotish mumkin bo‘lar edi.
Shunday qilib, kompyuter steganografiyasi hozirgi kunda axborot 
xavfsizligi bo‘yicha asosiy texnologiyalardan biri bo‘lib hisoblanadi. 
Zamonaviy kompyuter steganografiyasining asosiy holatlari 
quyidagilardan iborat:
• yashirish usullari faylning autentifikatsiyalanishligini va yaxlitligini 
ta’minlashi kerak; 
• yovuz niyatli shaxslarga qo‘llaniluvchi steganografiya usullari 
to‘liq ma’lum deb faraz qilinadi; 
• usullarning axborotga nisbatan xavfsizlikni ta’minlashi ochiq 
uzatiladigan 
faylning 
asosiy 
xossalarini 
steganografik 
almashtirishlar bilan saqlashga va boshqa shaxslarga noma’lum 
bo‘lgan qandaydir axborot - kalitga asoslanadi; 
• agar yovuz niyatli shaxslarga xabarni ochish vaqti ma’lum bo‘lib 
qolgan bo‘lsa, maxfiy xabarning o‘zini chiqarib olish jarayoni 
murakkab hisoblash masalasi sifatida tasavvur qilinishi lozim. 
Internet kompyuter tarmog‘ining axborot manbalarini tahlili 
quyidagi xulosaga kelishga imkon berdi, ya’ni hozirgi vaqtda 
steganografik tizimlar quyidagi asosiy masalalarni yechishda faol
ishlatilayapti :
• konfidensial axborotni ruxsat etilmagan kirishdan himoyalash; 
• monitoring va tarmoq zaxiralarini boshqarish tizimlarini yengish; 
• dasturiy ta’minotni niqoblash; 

---

234 
• intellektual egalikning ba’zi-bir turlarida mualliflik huquqlarini 
himoyalash. 
Sanab o‘tilgan har bir masalada qisqacha to‘xtalib o‘tamiz.