Milliy iqtisodiyotda axborot tizimlar va texnologiyalar

(bazaviy) dasturiy ta’minot va yordamchi (xizmat ko‘rsatuvchi) 
dasturiy ta’minotdan iborat. Asosiy dasturiy ta’minot kompyuter bilan 
birgalikda yetkazib berilsa, xizmat ko‘rsatuvchi dasturiy ta’minot 
alohida, qo‘shimcha tarzda olinishi mumkin. 

---

80 
3.2.1. – rasm. Tizimli dasturiy ta’minot tushunchasi va ularning 
tasnifi 
Asosiy dasturiy ta’minot (base software) — bu, kompyuter ishini 
ta’minlovchi dasturlarining minimal to‘plamidan iborat. 
Ularga quyidagilar kiradi: 
• operatsion tizim (OT); 
• tarmoq operatsion tizimi. 
• yordamchi(xizmat ko‘rsatuvchi) dasturiy ta’minotga asosiy dasturiy 
ta’minot imkoniyatlarini kengaytiruvchi va foydalanuvchining ish 
muhitini (interfeysni) qulayroq tashkil etuvchi dasturlar kiradi. 
Bular tashhis qiluvchi, kompyuterning ishchanligini oshiruvchi, 
antivirus, tarmoq ishini ta’minlovchi va boshqa dasturlardir. 
Dasturiy ta’minot 
Amaliy dasturiy
ta’minot 
Tizimli dasturiy
ta’minot 
Uskunaviy dasturiy
ta’minot 
Texnik xizmat
Dasturiy 
qobiqlar
Utilitalar
Operatsion tizim
Servis tizimi
Foydalanuvchi 
amaliy dasturi
Amaliy dasturlar 
paketi
Integrallashgan 
Umumiy 
yo‘naltirilgan 
Muammoga
yo‘naltirilgan 
Uslubiy 
yo‘naltirilgan 
Dasturlash tizimi 
Modellashtirish 
tizimi 
Uskunaviy muhit 

---

81 
Shunday qilib, tizimli dasturiy ta’minotni sxematik ravishda 
quyidagicha tasvirlash mumkin. 
Tizimli dasturiy ta’minot kompyuterda axborotni qayta ishlash 
jarayonini tashkil etadi va amaliy dasturlar uchun me’yordagi ish 
muhitini ta’minlaydi.
Tizimli dastur ta’minoti o‘z ichiga quyidagilarni oladi: 
1. Operatsion tizimlar 
▪ Bir vazifali, bir paytda yagona foydalanuvchiga mo‘ljallangan 
▪ Ko‘p vazifali, bir paytda ko‘p foydalanuvchiga mo‘ljallangan 
▪ Tarmoqli 
2. Servis dasturlar 
▪ Qobiqlar 
▪ Utilitalar 
▪ Antivirus vositalar 
▪ Arxivatorlar 
3. Dasturlash tillari translyatorlari
▪ Translyator-kompilyatorlar 
▪ Translyator-interpritatorlar 
▪ Assemblerlar 
4. Texnik xizmat ko‘rsatish dasturlari 
▪ Test dasturlari 
▪ Maxsus nazorat dasturlari