Milliy istiqlol

Alishår Navoiy bobomiz ta’biriga ko‘ra, shoh Jam-
shid zamonida Navro‘zni bayram qilish urfga aylangan.
Manbalarning guvohlik bårishicha, Navro‘z bayramining
paydo bo‘lishi to‘rt ming yillik tarixga ega.
Alisher Navoiyning «Layli va Majnun» dostonining 12-bobida
Navro‘z munosabati bilan Majnun va Laylining yashirincha uch-
rashgani, unda Layli ishqining kuchidan Majnunning hushdan
kåtgani to‘g‘risida hikoya qilinadi.
Navro‘zda uyg‘ongan, gul-u chåchaklarga burkangan sahrolar,
bog‘lar bag‘ri odamlar bilan to‘lgan. Ular orasida Majnun bilan
Layli ham bor. Låkin odamlardan uyalganidan ular bir-birlariga
yaqinlasholmasdan, sirlasholmasdan qiynalishadi. Layli bir cha-
manzor ichiga kirgach, odamlar ko‘zidan ancha pinhon bo‘ladi.

---

111
Bu chamanzor ichida esa Majnunga duch kåladi. Shunda Layli
ishq iztirobida kuygan Majnunni yupatar ekan, Navro‘z kuni
inson bo‘stonlar bag‘riga chiqmog‘i, ko‘nglidagi chigillarni
yozmog‘i, uning qalbi xuddi gul-u chåchaklardåk ochilmog‘i
lozimligini bunday ifoda etadi:
Bu damki esib nasimi Navro‘z,
Bog‘ o‘ldi bahordin gulafshon,
Gul atrini qildi majlisafro‘z.
Sunbul bu gul uzra kokulafshon.
Bu faslda azmi gulshan etgay,
Bo‘ston haramini maskan etgay.
Hazrat Navoiy g‘azallarining birida:
Chaman sarvi qolib hayron, måning sarvim qilib javlon,
Aning shaydosi bir dåhqon, munga shaydo bari olam, –
dågan go‘zal misralarni bitadi. Bu baytda shoir: «Måning sarvim
(ya’ni yorim) javlon urganida, chaman sarvi (ya’ni Navro‘z)
ham hayron qoldi, Navro‘zga faqat dåhqonlar shaydo bo‘lgan
bo‘lsa, bunga (ya’ni yorimga) butun olam oshufta», – dåydi.
Bizning ajdodlarimiz amal qilgan shamsiy yil hisobi bo‘yicha
Hamal yilning birinchi oyi hisoblanadi. U aynan Navro‘zdan
– 21-martdan boshlanadi. Shu tufayli ham xalqimiz: «Hamal
kirdi – amal kirdi», – dåydi. Dåmakki, shu kundan boshlab
ona tabiatdagi jamiki mavjudotda – maxluqot va nabototda
uyg‘onish, yangilanish, o‘sish-ulg‘ayish, ajib bir tabiiy – ichki
ko‘tarilish yuz båradi. Mudrab yotgan urug‘lar, ildizlar, kurtaklar
oftobning iliq nurlaridan kuch olib, harakatga – amalga oshiqadi.
Kuni kåcha qop-qorayib turgan bodom, o‘rik shoxlari birdan
gulga burkanganini, ariq va soy bo‘ylari yam-yashil o‘t-o‘lanlar
bilan qoplanib olganini såzmay qolasiz.