Milliy tadqiqot universiteti gIdrotexnik inshootlar va muhandislik konstruksiyalari kafedrasi

3.2-rasm. Bir oraliqli plitani hisoblash sxemasi

Tayanch reaksiyalarni topish uchun istalgan tayanchga nisbatan momentlar tenglamasini tuzamiz va bu tenglamadan ma’lum tayanch reaksiyasini qiymatlarini aniqlaymiz.

(1.13)
Bu tenglamadan:
(1.14)


(1.15)


Eslatma:
M_A va M_B ni ishoralari hisoblash sxemasida ko‘rsatilgandek formulalarda hisobga olingan.


(1.16)


(1,17)

Chetki oraliqdagi eguvchi momentning maksimal qiymati A tayanchdan X₁ masofada joylashadi. X₁ ni qiymati esa quyidagi nisbatda hisoblab topiladi.

(1.18)
Chetki oraliqdagi eguvchi momentning maksimal qiymati quyidagi formula bilan aniqlanadi.


(1.19)


3.2. Temir-beton suv tashlagich novini armaturalash.

Temir-beton suv tashlagich novi diametri d = 3…5 mm, bo‘lgan sovuqlayin cho‘zilgan Br-1 sinfdagi po‘lat simlardan payvandlab tuzilgan metall to‘rlar bilan armaturalanadi.

Bunday to‘rlarning bir yo’nalishda ishchi armaturalar, ikkinchi yo’nalishida esa montaj armaturalari joylashadi. Ishchi armaturalar asosan betonda eguvchi moment «M» dan hosil bo‘luvchi cho‘zuvchi kuchni qabul qiladi. Shuning uchun metal to‘rlar eguvchi momentning maksimal qiymati bo‘yicha hisoblanadi.
Metall to‘rlarning markasini tanlashda, ya’ni 1 metr shartli masofada joylashgan ishchi armaturalarning ko‘ndalang kesim yuzasini aniqlash talab etiladi. Bu esa quyidagi tartibda bajariladi:

1. 
   plitaning foydali balandligi quyidagicha aniqlanadi;
   

bu erda a – ishchi armaturalarning o‘qidan plitaning cho‘zilgan qismini eng chetki qirrasigacha bo‘lgan masofa (himoya qatlami).
Payvandlangan metall to‘rlar bilan armaturalangan plitalar uchun a = 3 sm, deb qabul qilinadi.

2. 
   φ koeffitsient quyidagi formula orqali hisoblanadi.
   

 (1.20)

bu erda M_max - eguvchi momentning maksimal qiymati (eguvchi momentlarning yigindisidagi epyuradan olinadi):

R_b – betonning siqilishga bo‘lgan qarshiligi ; R_b =1.45 kN/sm²
b – plitaning shartli kengligi (b = 100 sm).
3) 3.1- Jadvaldan φ ni qiymati bo‘yicha η va ζ koeffitsientlarni aniqlaymiz: η=0.99; ζ=0.02.
Bunda ζ – kesimning siqilgan qismini nisbiy balandligi ζ- ni qiymati uning chegaraviy qiymati ζ_R bilan taqqoslanadi agar ζ < ζ_R bo‘lsa, bu hisoblashda eng qulay hol hisoblanib, eguvchi element ko‘ndalang kesimini o‘lchamlari va betonning qarshiligi etarli hisoblanadi. ζ=0.02≤ ζ_R =0.56;
Agar, ζ > ζ_R bo‘lsa elementning mustahkamligi uning siqilgan qismidagi betonning uvalanishi tufayli yo‘qoladi, ya’ni ishchi armaturalar keragidan ko‘p qabul qilingan hisoblanadi. Bu holdan odatda foydalanilmaydi.

3. 
   Metall to‘r ishchi sterjenlarning talab etilgan ko‘ndalang kesim yuzasi quyidagi formula orqali aniqlanadi.
   

(1.21)
Bu erda Rs - ishchi sterjenlarning hisobiy qarshiligi.

4. 
   As ni qiymati bo‘yicha sortamentdan payvandlangan metall to‘rlarining markasi aniqlanadi. To‘rlarning markasida asosan ishchi sterjenlarning diametri, ular orasidagi masofa (qadami) va taqsimlovchi armaturalarning diametri, ular orasidagi masofa ifodalanadi: T-1→3-100/3-200B_P –IT-3
   

Temir-beton novlar asosan shartli belgilangan T-1, T-2 va T-3 markali to‘rlar bilan armaturalanadi. T-1 to‘r novining quyi qismi bo‘ylab butun tashqi perimetriga uzluksiz joylashtiriladi. T-1 to‘rlarni tashlashda tayanchlar orasidagi eguvchi momentlarining maksimal qiymatidan foydalaniladi.
T-2 to‘rlar novning ichki perimetri bo‘ylab faqat o‘rtadagi tayanchlar ustiga qo‘yiladi. Ularning uzunligi epyuraga qarab tanlanadi.
T-2 to‘rlarni tanlashda tayanchlar ustidagi eguvchi momentlarning maksimal qiymatidan foydalaniladi.
(1.22)


bo’lsa,





(1.23)
5-100/3-200 B_p-I

T-3 to‘rlar esa nov vertikal devorlarini uchidan boshlab, ularning ichki perimetri bo‘yicha gorizontal devorga ma’lum bir uzunlikda o‘tkaziladi. Odatda chetki tayanchlardagi moment qiymatlari o‘rtadagi tayanchlardagidan kichik bo‘lgani uchun T-3 to‘rlar markasi T-2 to‘rlar markasi singari qabul qilinadi. Bunda to‘rlarning xilma-xilligini kamaytirish ko‘zda tutiladi. T-3→5-100/3-200B_P

Novning vertikal devorlari uning gorizontal devori bilan tutashish qismi «vut» shaklida tutashtiriladi, ya’ni qalinligi kattalashtiriladi. Bu esa nov devorlarining bikriligini ta’minlaydi.
Gidrotexnik inshootlarning ayrim elementlari (suv bosimi ta’sir etadigan elementlari) uchun, ularning yorilishga chidamliligini tekshirish talab qilinadi.
Nov devorlarini yorilishga chidamliligi quyidagi shart bo‘yicha tekshiriladi
(1.24)
bu yerda M_Bn – novning tayanchlari ustidagi gorizontal devorlaridagi eguvchi momentlarning eng katta normativ qiymati, M_Bn =4.43 kNm
M_cr- normal kesimda yoriqlar paydo bo‘lishdan oldin ichki kuchlar ta’sirida hosil bo‘luvchi momentning kritik qiymati.
Bu kritik moment qiymati quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi.
(1.25)
bu erda R_btser= R_btn – ikkinchi guruh chegaraviy holati bo‘yicha betonning o‘q bo‘ylab cho‘zilishdagi normativ qarshiligi, R_btn 0.16 kN/sm²
W_pl- kesimning cho‘ziluvchi qismidagi elasto-plastik qarshilik momenti.

3.1-jadval.
Ko‘ndalang kesimi to‘g‘ri to‘rt burchak shaklida bo‘lgan , bir tomonlama armatura-langan egilishga ishlaydigan elementlarni hisoblash uchun jadval

ζ = x/h0	η	φ	ζ = x/h0	η	φ
0.01 0.02 0.03 0.04 0.05 0.06 0.07 0.08 0.09 0.10 0.11 0.12 0.13 0.14 0.15 0.16 0.17 0.18 0.19 0.20 0.21 0.22 0.23 0.24 0.25 0.26 0.27 0.28 0.29 0.30 0.31 0.32 0.33 0.34 0.35 0.36	0.995 0.990 0.985 0.980 0.975 0.970 0.965 0.960 0.955 0.950 0.945 0.940 0.935 0.930 0.925 0.920 0.915 0.910 0.905 0.900 0.895 0.890 0.885 0.880 0.875 0.870 0.865 0.860 0.855 0.850 0.845 0.840 0.835 0.830 0.825 0.820	0.010 0.020 0.030 0.039 0.048 0.058 0.067 0.077 0.085 0.095 0.104 0.113 0.121 0.130 0.139 0.147 0.155 0.164 0.172 0.180 0.188 0.196 0.203 0.211 0.219 0.226 0.235 0.241 0.248 0.255 0.262 0.269 0.275 0.282 0.289 0.295	0.37 0.38 0.39 0.40 0.41 0.42 0.43 0.44 0.45 0.46 0.47 0.48 0.49 0.50 0.51 0.52 0.53 0.54 0.55 0.56 0.57 0.58 0.59 0.60 0.61 0.62 0.63 0.64 0.65 0.66 0.67 0.68 0.69 0.70 0.71 0.72	0.815 0.810 0.805 0.800 0.795 0.790 0.785 0.780 0.775 0.770 0.765 0.760 0.755 0.750 0.745 0.740 0.735 0.730 0.725 0.720 0.715 0.710 0.705 0.700 0.695 0.690 0.685 0.680 0.675 0.670 0.665 0.660 0.655 0.650 0.645 0.640	0.301 0.309 0.314 0.320 0.326 0.332 0.337 0.343 0.349 0.354 0.359 0.365 0.370 0.375 0.380 0.385 0.390 0.394 0.399 0.403 0.408 0.412 0.416 0.420 0.424 0.428 0.432 0.435 0.439 0.442 0.446 0.449 0.452 0.455 0.458 0.461

To‘g‘ri to‘rtburchak kesimli bir yoqlama armaturalangan temir-beton elementlar uchun W_pl – quyidagi formula bilan aniqlanadi

(3.26)
Bu erda α = E_s / E_b – keltirish soni, α =
E_s va E_b – armatura va betonning elastiklik moduli, E_s =170000 MPa; E_b=27000 MPa;
x – kesimning siqilgan qismini balandligi
x = ζ * h = 0,42 10=4,2 sm
Bu erda ζ – kesimning siqilgan qismini nisbiy balandligi
(3.27)