Milliy universiteti ijtimoiy fanlar fakulteti

Davlat shakllari bu davlatni boshqarish uchun davlat hokimiyatini tashkil e

tish, davlat tuzilishi va siyosiy tartibni amalga oshirish usullaridir. 

 

Davlat  shakli  birinchi  navbatda  davlat  hokimiyatining  mahalliy  va  oliy  hokimiyat 

organlarini  tuzilishidir.  Davlatning  boshqaruv  shakli  bu  –  davlat  hokimiyatining 

uchta tarmoqqa bo’linishidir. 

1. Qonun chiqaruvchi hokimiyat (O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi). 

2.  Ijro  etuvchi  hokimiyat  (O’zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  Devoni  va 

Vazirlar Mahkamasi). 

3.  Sud  hokimiyati  (O’zbekiston  Respublikasi  Konstituttsiyaviy  Sudi,  Oliy 

Sudi va Oliy hujalik sudi). 

Davlat  shaklini  ikkinchi  tarkibiy  qismi  bu  davlatning  tuzilish  shaklidir.  Bu 

jamiyatning  milliy,  iqtisodiy  va  madaniy  hususiyatlariga  bo’g’liqdir.  Tuzilish 

shakli bo’yicha davlatlarunitar,  ya'ni  oddiy davlat tuzilishiga, federativ-murakkab 

davlat  tuzilishiga  va  konfederativ  davlat  tuzilish  shakliga  ega  bo’ladi.  Davlat 

---

9 

 

tuzilish  shakli  har  bir  davlatning  siyosiy  va  ma'muriy-hududiy  tuzilishini 

birlashtiradi.  Masalan:  O’zbekiston  Respublikasining  hududida  yashovchi  barcha 

xalqning  tarixiy  va  milliy  hususiyatlari  hisobga  olingan  holda  uning  ma'muriy-

hududiy  tuzilishi  viloyatlar,  tumanlar,  shaharlar,  shaharchalar,  qishloqlar,  ovullar 

va Qoraqolpog’iston Respublikasidan iborat. 

Davlat  shaklini  uchinchi  tarkibiy  qismi  –  bu  davlat  hokimiyatining  amalga 

oshirish  usullari  kiradi.  Bu  nuqtai  nazardan  jaxondagi  davlatlar  ikki  usulga  – 

demokratik siyosiy tartib va nodemokratik siyosiy tartibga bo’linadi. 

Yuridik  adabiyotda  olimlar  o’rtasida  davlat  shakllari  haqida  turli  fikrlar 

mavjud. Ba'zi bir  olimlar davlat shakllarini  – ikki qismdan, davlatning boshqarish 

va  tuzilish  shaklidan  iborat  deydi.  Ko’pchilik  yuristi  olimlar  juda  to’g’ri  davlat 

shakllarini uch qismdan davlatning boshqarish, davlat tuzilishi, davlat hokimiyatini 

amalga  oshirish  usullari  siyosiy  tartibdan  iborat  deb  kursatadi.  Shularni  ko’rib 

chihamiz.