Barglar atmosferadan sulьfit angidridni o’zlashtirishi mumkin, lekin uning ko’p qismi yog’in-sochin bilan tuproqqa tushib, biologik yo’l bilan sulьfat kislotagacha oksidlanadi. Tuproqqa yog’in-sochin bilan tushadigan oltingugurt miqdori mamlakatimizning Yevropa qismida gektariga 10-20 kg ni tashkil etadi (Peterburgskiy, 1979). Zaxi yaxshi qochirilgan tuproq-larda oltingugurtning ko’p qismi organik birikmalar, shu jumladan, aminokislotalar va polipeptidlar - Barglar atmosferadan sulьfit angidridni o’zlashtirishi mumkin, lekin uning ko’p qismi yog’in-sochin bilan tuproqqa tushib, biologik yo’l bilan sulьfat kislotagacha oksidlanadi. Tuproqqa yog’in-sochin bilan tushadigan oltingugurt miqdori mamlakatimizning Yevropa qismida gektariga 10-20 kg ni tashkil etadi (Peterburgskiy, 1979). Zaxi yaxshi qochirilgan tuproq-larda oltingugurtning ko’p qismi organik birikmalar, shu jumladan, aminokislotalar va polipeptidlar
- tarkibida bo’ladi. Sulьfat ionlari tuproqdan eruvchan formada o’zlashtiriladi, lekin anaerob sharoitda rN ning qiymati kichik bo’lgan holda sulьfidlar hosil bo’ladi. Organik birikmalar parchalanganda tarkibidagi oltingugurt ajralib chiqadi. Oltingugurtni yo oksidlaydigan, yoki qaytaradigan bir qator mikroorganizmlar bor. Oltingugurt o’simliklar ildizi orqali asosan 8042~ ionlari shaklida o’zlashtirilyb, ularning barg va urug’larida to’planadn. Oltingugurt yetishmasa, barglar tarkibidagi xlorofill miqdori kamaynb ketadi. Biologiyasi va fitotsenotik harakte- ristikasi bo’yicha o’ziga xos bo’lgan gipsli tuproqlar (Sa804-2N20) ning o’simliklar qoplami, odatda, alo-hida diqqatga sazovordir; o’simliklar qoilamknnng ko’p qismi kalьtsifilь turlardan tarkib tongan, chunki bunda Sa2 ionining ta’siri kuchli bo’ladi, bunday tuproqlarning rN esa 7,5—8,0 gacha yetadi. Gipsli tuproqlar ayniqsa arid oblastlarda (dasht va cho’llarda) tarqalgan, o’simliklar qoplamida esa shu yerning o’z,iga xos gipsli cho’llarga oid o’simlik turlari ajralib turadi.
Mis tuproqda sulьfidlar, sulьfatlar, karbonatlar shaklida uchraydi. Mis tuproqning organik moddalari bilan chambarchas bog’liq bo’ladi. Muhitning ishqoriyligi qancha yuqori bo’lsa, mis o’simliklarga shuncha kam o’tadi. Mis yetishmasa, o’simliklarning uchki qismi qurib qoladi, yosh yoarglari xlorozga uch- raydi. - Mis tuproqda sulьfidlar, sulьfatlar, karbonatlar shaklida uchraydi. Mis tuproqning organik moddalari bilan chambarchas bog’liq bo’ladi. Muhitning ishqoriyligi qancha yuqori bo’lsa, mis o’simliklarga shuncha kam o’tadi. Mis yetishmasa, o’simliklarning uchki qismi qurib qoladi, yosh yoarglari xlorozga uch- raydi.
- Rux tuproqda fosfatlar, karbonatlar, sulьfidlar, oksidlar, shunnngdek, sylikathar tarkibnda bo’ladi. U o’simliklarning ildizi va novdalarida to’planadi. Rus yetishmasa, o’simliklar o’sishdan to’xtaydi (xatto to’pbarg hosil bo’lmaydi), barglar oqarib ketadi, hosil tutilishi izdan chiqadi, fotosintez protsessi. pasayib ketadi; rux kamroq yetishmasa, barglar de-formatsiyaga uchraydi va o’sishdan butunlay to’xtaydi. Tuproqda rux ko’p miqdorda bo’lishi bilan bog’liq «galmey» deb ataluvchi flora va o’simliklar mavjud. Galmey o’simliklari o’sgan tuproqlar tarkibida ruxdan tashqari, uncha ko’p bo’lmagan miqdorda ba’zi boshqa og’ir metallar (mis, qo’rg’oshin) ham bo’ladi, lekin o’simliklar kulida rux ko’p miqdorda bo’lishi kuza-tiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
