Ministrligi qaraqalpaqstan respublikasi

3. Fotoelektronika 
 
3. 1. Fotoelektron ásbaplar 
Yoruglik energiyasın elektr energiyasına ózgertiriwshi elektron ásbaplarǵa 
fotoelektron ásbaplar dep ataladı. Fotoelektron ásbaplar jaqtılıq nurların qabıl 
etiwshi yarım ótkezgishli ásbaplar bolıp tabıladı. Ótkeriwshi sırtına túsip atırǵan 
jaqtılıq nurlarınıń energiyası tásirinde yarım ótkezgish kristallında payda bolǵan 
erkin elektronlar yarım ótkezgishtiń ótkezgishligin asıradı yamasa elektr 
jurgiziwshi kúsh (foto EYUK) payda etedi. Bunday hádiysege ishki fotoeffekt 
hádiysesi dep ataladı. Sırtqı fotoeffekt hádiysesinde jaqtılıq nurları tásirinde qattı 
dene sırtınan elektronlar emissiyasi ónim baladı. Ishki fotoeffekt tek yarım 
ótkezgish hám dielektriklarda, sırtqı fotoeffekt bolsa joqarıdagilardan tısqarı 
metallarda da júz baladı. Fotoqarshiliklar, fotodiodlar, fototranzistorlar hám 
fototiristorlarning islewi ishki fotoeffektga tiykarlanǵan bolıp tabıladı. Bunday 
fot
oelektron ásbaplardıń qásiyetleri olardıń jaqtılıq hám elektr shamaların óz-ara 
baylaw xarakteristika hám parametrleri menen xarakterlenedi. 
Olardıń tómendegi xarakteristikaları bar: 
1. Jaqtılıq xarakteristikası -
- 
ótkeriwshindegi elektron 
hám tesikler esabına payda bolǵan fototok (mA, mkA); E - kórsetilgenlik (lyuks). 
Kórsetilgenlik E jaqtılıq aǵımı F hám jaqtılıq nurları túsip atırǵan F maydan S 
arqalı anıqlanadı. 
Sonday eken, jaqtılıq xarakteristikası fotoasbob tokı ma`nisin oǵan túsip 
atırǵan jaqtılıq aǵımı (yamasa kórsetilgenlik) ma`nisine baylanıslılıǵın kórsetedi. 
2. Spektral xarakteristika - If = f (k), bul jerde If - fototok (mA, mkA); 
If - 
jaqtılıq nurlarınıń (aǵıs tolqınınıń yamasa fotonlarning) intensivligi, 
yaǵnıy jaqtılıq tolqınlarınıń uzınlıǵı (mkM). 
Bul xarakteristika fotoasbob tokı ma`nisiniń oǵan túsip atırǵan jaqtılıq 
tolqınınıń uzınlıǵına (yamasa chastotasına ) baylanıslılıǵın kórsetedi, sebebi hár 
qıylı daǵı qattı deneler túrli uzınlıqtaǵı jaqtılıq nurları tásirinde tok ótkeredi. 
3. volt-
amper xarakteristikası - 
- fototok (mA, mkA);

---

Ua - 
fotoasbobga berilip atırǵan sırtqı derek kernewi (v). 
Bul xarakteristika fotoasbob tokı ma`nisiniń oǵan berilip atırǵan sırtqı derek 
kernewi muǵdarına baǵ liqligini kórsetedi. 
Fotoelektron ásbaplardıń tómendegi parametrleri bar: 
1. Integral bayqaǵıshlıǵı - k= If / Ua, bul jerde If - fototok (mA, mkA); 
F - 
jaqtılıq aǵımı (Im). 
Bul parametr fotoasbobdagi fototokning málim muǵdarı payda bolıwı ushın 
kerek bola
tuǵın jaqtılıq aǵımı muǵdarın kórsetedi. 
2. Qarańǵılıq qarshiligi-RT (kOm). Bul parametr foto ásbaptıń jaqtılıq 
tushmagan haldaǵı qarsılıgı muǵdarın kórsetedi. 
3. Jumıs kernew - Ua (B). Bul parametr fotoasbobga sırtqı derekten 
beriletuǵın kernew muǵdarın kórsetedi. 
Fotoelektron ásbaplardıń xarakteristika hám parametrleri barlıq yarım 
ótkezgishli ásbaplar sıyaqlı sırtqı temperatura ózgeriwine baylanıslı.