Ministrligi

Liberal usıl tiykarında is alıp barıwshı oqıtıwshı qásiyetlerine 
awqam zamanınan qalǵan tálim-tárbiya sistemasına tán ideologiyalıq 
qaraslar toplanǵan. Oqıtıwshınıń pedagogikalıq is-háreketi hám 
xarakterinde tómendegi qásiyetler bar: 
jetekshisiz eski qálipte pedagogikalıq háreket alıp baradı; 
klass ortalıǵınıń tárbiyalıq háreketine hesh qashan aralaspaydı; 
tálim-tárbiyaǵa tán mashqalalarǵa júzeki qarap shıǵadı; 
óz erkin pikirine iye emes, juwapkerlikten ózin alıp qashadı; 
oqıwshılarǵa berilgen tapsırmalardıń nátiyjeleri menen 
qızıqpaydı 
oqıwshılar keleshegine, táǵdirine itibarsız, biyǵam qaraydı; 
óz pedagogikalıq háreketine biypárwalıq penen múnásibette 
boladı.
Biraq, jıllar ótip, zaman ózgergen sayın, XXI ásirde jámiyettiń 
sociallıq talaplarınan kelip shıǵıp, oqıtıwshınıń minez-qulqı, 
pedagogikalıq hám psixologiyalıq bilimler dárejesii, óz kásiplik 
háreketine 
qarata múnásibeti, 
pedagogikalık 
hám 
xabar 
informaciyalıq texnologiyalardı puxta ózlestiriw kórinisi de ózgerip 
atır. Usı sebepli, oqıtıwshılar óz bilim hám oyınan kelip shıǵıp, klass 
ortalıǵın basqarıwdıń túrli formaları hám metodların ámelde 
qollanbaqta. Klass ortalıǵın hár qanday basqarıw usılı oqıtıwshı 
qarım-qatnası tiykarında shólkemlestiriledi. Qarım-qatnastan kútilip 
atırǵan nátiyje, tárbiya tiykarında oqıwshınıń sanasın hám oyın 
bayıtıw hám ózgerttiriw.
68

---

Biz joqarıda atap ótkenimizdey, pikirlerge tayanıp, qarım-qatnas 
tiykarında klass ortalıǵın basqarıwda oqıtıwshı ushın lazım bolǵan 
tómendegi basqıshlardı usınamız: 
Klass ortalıǵı menen qarım-qatnastı shólkemlestiriwdiń 
birinshi basqıshı 
Usı basqıshta talap tek oqıwshılar tárepinen qoyıladı.Bul klass 
ortalıǵı qáliplesiwiniń baslanǵısh noqatı.Usı dáwirde oqıwshılar 
jámiyeti ele tárbiyalanıwshı ortalıq bolmay, bálki “birlikti 
shólkemlestiriwshi“topar esaplanadı.Usı basqıshta oqıwshılar 
oqıtıwshı tárepinen talaplardıń qoyılıwına itibarsız qarawı tábiyiy 
bir jaǵday.Oqıtıwshı shólkemlestiriwshi sıpatında jámiyet 
aǵzalarınıń úzlksiz dóretiwshilik háreketin shólkemlestiriw hám 
olardı jalǵız maqset átirapında birlestiriwge erisiwi lazım, sonda 
ǵana ortalıq qáliplesedi.Oqıtıwshı qarım-qatnas tiykarında 
oqıwshılardıń ortalıq háreketinde qatnasıwı belsendiliklesedi, 
háreket nátiyjesin birgelikte talqılaw, islenetuǵın jumıslardı 
rejelestiriw jámiyet aǵzalarında juwapkershilik, háreket birligi 
jámiyet 
háreketine 
qaraǵanda 
payda 
bolıwına 
alıp 
keledi.Oqıtıwshınıń ortalıq háreketin shólkemlestiriw barısındaǵı 
tájiriybelerine iye emesligi sebepli oqıtıwshınıń tiykarǵı maqseti 
qarım-qatnas 
tiykarında jámiyet aǵzaların ápiwayı tárizde 
shólkemlestiriwden ibarat.
Usı basqısh oqıtıwshınıń talapshańlıǵı, ortalıqtıń bárshe 
aǵzalarına birdey talaptı qoya alıw, ol tárepinen qoyılıp atırǵan 
talaplardıń sistemalılıǵı, izshilligi hám de kelisimliligi tiykarǵı derek 
esaplanadı.Bul jaǵdayda oqıtıwshınıń qarım-qatnasta “húkimdarlıq” 
qılıwı uzaq dawam etiwi múmkin.Ortalıq ómiriniń birinshi 
basqıshında jámiyet belsendilikleriniń payda bolıwı usı dáwir ushın 
xarakterli esaplanadı.