Ministry of education and science of the republic of kazakhstan

Key words: thinking activity, cognitive activity, the principle of Association, visual-
activity thinking, vocabulary-logical thinking 
Бастауыш сынып оқушыларының ойлау іс-әрекетінің психологиялық 
ерекшеліктерін ұғыну әрекеті жалпы заңдылық бойынша жүреді. Бала ақылында
бейне, қиял түрде әрекет ете отырып, осы затты нақты іске асыратын әрекетпен 
байланыстырып, оны көз алдына елестетеді және ол осындай жолмен тапсырманы
шеше бастайды. Ол бізге өте таныс болып табылады. Баланың қиялында ойлау
әрекетін ұғынуы оның қолданылуына байланысты.
Қазақстандық психология ғылымында осы мәселемен, яғни танымдық іс-
әрекеттер психологиясымен, соның ішінде бастауыш сынып оқушыларының ойлауының 
іс-әрекетін зерттеген бірқатар отандық ғалымдар М.М. Мұқанов[1], С.М. Жақыпов[2], 
Х.Т. Шерьязданова[3], Н.Қ. Тоқсанбаева[4], Қ.Б. Жарықбаев[5] және т.б. ғылыми 
еңбектері зор.
Бастауыш сынып оқушыларының ойлау іс-әрекетінің психологиялық 
ерекшеліктері оқыту үрдісіндегі қарым-қатынас негізінде Н.Қ. Тоқсанбаева өте айқын 
әрі қарқынды байқалады, сондықтан да мұны психологтар әуел бастан берілген қабілет 
деп атаған[4]. Ойлаудың психологиялық ерекшеліктерін қарым-қатынас негізінде 
зерттеу мәселесі қазіргі таңда психологияда кеңінен қарастыруды қажет ететін мәселе 
болып отыр. 
Осы аталған мәселелердің барлығы біздің зерттеу жұмысымыздың мәселесіне
әкеліп отыр. Біздер, өз зерттеу жұмысымызда бастауыш сынып оқушыларының ойлау іс-
әрекетінің психологиялық ерекшеліктерін зерттеуді мақсат тұтып отырмыз. Бұл мәселе, 
кеңінен талданып педагогика және психология ғылымынан тиесілі орын алуы керек деп 
санаймыз. Зерттеу барысында айқындағанымыздай, бұл өзекті тың тақырыптардың бірі. 
Әсіресе, бастауыш сынып ойлау іс-әрекетінің психологиялық ерекшеліктерін зерттеудің 
әдістемелерін қазақ тілінде бейімдеп жүргізуді бастауыш сыныпта психолог 
қызыметінде өз дәрежесінде іске асырылмауы аталмыш мәселенің бүгінгі сұранысқа 
қажеттілігі туындап отырғанын көреміз.  
Ж. Пиаженің пікірінше, ойлау процесі - тек ішкі әрекеттердің қосындысы емес, 
өзара үйлескен операциялардың бүтіндей жүйесі. Осы үйлесу процестері адамның ойлау 
әрекетінде логикалық құрылымдарды туғызады. Ғалым түсінігінше, баланың логикасы 
туа берілмейді, ол жеке дамуда қалыптасады. Бұл қалыптасу процесі баланың қоршаған 
әлеуметтік жағдайлармен өзара әрекет процесінде жүзеге асады. Баланың ақыл-ой 
әрекетінің дамуы, оның ойлау әрекетінің сапалы құрылымдарының бірізді ауысып 
отыруына байланысты болды [6]. 
Ойлау үйрену ретiнде. Бұл жерде талдаудың негiзгi әлементтерi болып, 

---

238
Materials of the international scientific-practical conference