His-hayajon undovlari
|
Buyruq-xitob undovlari
|
-Kishilarning quvonchi,erkalash,erkalanish,rohatlanish, hayron Qolish, norozilik,g`azab, nafrat og`riq,singari hissiyotlarini ifodalaydi.Masalan,oh,eh,voy,uh,o`h-o`h, ohho,ehhe,uff,hi,ho,ey,iya,iye,ura,iye-iye, esiz,vah-vah,ajabo,obbo.
-His-hayajon undovlarining o`zi gap bo`lib kelishi yoki gap tarkibida kelib,uni gapga aylantirishi mumkin,Bunday gaplar oxirida doimo umdov belgisi qo`yiladi. Masalan,O,muazzam Enasoy daryosi(Ch. Aytmotov),Ur-re-e-e-e!-u boychechakni qo`lida hilpiratib toychoqdek,shataloq otib chopar edi
|
-Kishilar diqqatini tortish,jonivorlarni haydash,chaqirish va to`xtatish uchun qo`l laniladigan undovlar buyruq- xitob undovlari deyiladi.Buyruq-xitob undovlari anglatgan ma`nosig ko`ra ikki turga bo`linadi:
1.Shaxsga qaratilgan undovlar:hey,hoy, tiss,ey,allo,xo`sh,qani,jim
2.Jonivorlarga qaratilgan undovlar.Bular ham o`z ichida uch guruhga bo`lined:
a)chaqirish:pish-pish,beh-beh,tu-tu-tu, mah-mah,kuch-kuch,gah-gah,chip-chip,
b)haydash:pisht,taq,tur,kisht,chuh,xix,qurey-qurey,chu.
d)to`xtatish:dirr, xo`sh-xo`sh,ho`k,ishsh,chix.
|
Bulardan tashqari undovlarning yana ikki turi mavjud:
Nutqiy odat (urf-odat) undovlari
|
Ko`rsatish,ta`kid undovi
|
Kundalik hayotda qo`llash odat tusiga kirib qolgan so`zlar:salom,uzr,hormang, qulluq,rahmat,xayr,marhamat,tashakkur,
|
Uzoqdagi narsa-hodisani ko`rsatish uchun qo`llanadigan undovlar:hu,huv,hov,ha, haylo
|
Undovlar tuzilishiga ko`ra quyidagi turlarga bo`linadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
