Modda tuzilishi fanidan amaliy mashg’ulot

Nisbiy atom massa

Nisbiy atom massa — element atomi massasini C12 12 (o‘n ikkidan bir) qismidan necha marta og‘irligini ko‘rsatuvchi kattalikdir. Uglerod-12 atomi massasining 1 \12 og‘irlik qismi 1,66 g Uglerod-12 ning 1-27 kg ga teng bo‘lib, massa atom birligi (m.a.b.) deb ataladi.

1 m.a.b.=1,66-27 kg

Masalan, kislorodning atomi massasi 26,60-27kg, uning nisbiy atom massasi 12 qismidan 16 marta og‘irlikka teng. Demak, kislorod atomi uglerod-12 atomining 1

 

Nisbiy atom massa — elementning miqdoriy ko‘rsatkichidir.

Massaning aton birligi (m.a.b.)

Zarracha (molekula, atom va hokazo) larning massasini ifodalash uchun avvallari ikki usuldan foydalanilar edi. Birinchisi — ularning massa birligi — grammlar bilan ifodalanadigan mutlaq qiymatlari va ikkinchisi — ularning nisbiy kattaliklari (shartli ravishda birlik sifatida qabul qilingan biror zarracha massasiga nisbati). Fizika va kimyoda qabul qilingan bunday kattalik — massaning atom birligi (m.a.b.) bir-biridan bir oz farqlanar edi.

Kimyoda massaning atom birligi sifatida tabiiy kislorod atom massasining 1/16 hajmi qabul qilingan edi. Bu birlik kimyoviy-kislorod shkalasi boʼyicha massaning atom birligi nomiga ega boʻlib,u 1,660210-27 kg ga teng edi.

Kislorod shkalasi bo’yicha m.a.b

Fizikada esa massaning atom birligi sifatida massa soni 16 ga teng boʻlgan eng yengil kislorod izotopi massasining 1/16 qismi qabul qilingan edi (maʼlumki, massa soni atom yadrosidagi proton va neytronlarning yigʻindisiga teng).

Bu birlik fizik-kislorod shkalasi boʼyicha massaning atom birligi nomi bilan atalib, u 1,659710-27 kg ga teng edi.

Massaning atom birligi kattaliklarining kimyoviy va fizik-kislorod shkalalari boʻyicha olingan oʻlchamlaridagi farq quyidagicha tushuntirilar edi. Kimyoviy shkalaga asos qilib olingan tabiiy kislorod, massa sonlari 16; 17 va 18 ga teng boʻlgan uchta barqaror kislorod izotoplaridan iborat; bu uch izotop tabiiy kislorod tarkibida 99,76; 0,04 va 0,20 foizdan mavjud. Shuning uchun kimyoviy-kislorod shkalasi boʻyicha olingan massaning atom birligi fizik-kislorod shkalasi boʻyicha olingan massaning atom birligidan 1,00 275 marta katta.