Modernization of Higher Education in Central Asia through New Technologies (HiEdTec) Reja

Modernization of Higher Education in 
Central Asia through New 
Technologies (HiEdTec)
3-rasm. Kompyuter tarmoqlarning dastlabgi ko’rinishi 
1960 yillarda dunyoda eng etakchi aloqa tarmog’i bu telefon tarmog’i 
hisoblangan. Telefon tarmoqlari orqali uzatuvchi va qabul qiluvchilar o’rtasida 
faqatgina ovozli va oq-qora matni xabarlarni almashish imkoni mavjud bo’lgan va 
aloqa jarayoni kanallar kommutatsiyasi asosida tashkil etilgan. Shuningdek, radio 
aloqalar, televizor va keyinchalik kompyuter tarmoqlari telefon tarmoqlari kabi 
alohida aloqa infratuzilmasida rivojlangan. Har bir infratuzilma o’zining uzatish 
muhitlari, vositalari, tarmoq qurilmalari va foydalanuvchi terminallariga ega 
bo’lgan. XX asrning oxirlarida yagona global tarmoq intfratuzilmasini ishlab chiqish 
va multimediali xizmatlarni uzatish va qabul qilish ehtiyojlari paydo bo’layotgan 
edi. Mavjud tarmoqlar, uzatish muhitlari, tarmoq qurilmalari va foydalanuvchi 
terminallarning imkoniyati, tarmoq qurilmalarining o’tkazish qobiliyatini, uzatish 
tezligi past, katta hajmli ma’lumotlarni uzatishga moslashmaganligi va imkoniyatini 
cheklanganligi paketlar kommiyatsiyasiga asoslangan tarmoqlarga o’tish turtki 
bo’ldi. 
Kompyuter avlodlari va ularning imkoniyatlari
Avtomobil va havo transporti sanoati bilan taqqoslaganda, kompyuter 
sanoati haliyam yangi yo’nalish hisoblansada, qisqa vaqt ichida kompyuterlar 

---

Modernization of Higher Education in 
Central Asia through New 
Technologies (HiEdTec)
ko’plab sanoat sohalarida tadbiq etildi va ajoyib yutuqlarga erishildi. 
Kompyuterlarning rivojlanish boshqichining dastlabgi yilliklarida, kompyuter 
tizimlari markazlashgan ko’rinishda bo’lgan va bitta xonada foydalanish uchun 
mo’ljallangan. Shu sabab bo’lsa kerak, ilmiy tadqiqot qilishga asoslangan 
universitetlarida o’lchami katta bo’lgan bunday kompyuterlarning soni cheklangan 
miqdorda bo’lgan, masalan, bitta yoki ikkita. Hozirgi kunga kelib, yarim asrlik 
davrdan so’ng, kompyuterlarning kichik o’lmachliligidan tortib hisoblash quvvati 
juda yuqori bo’lgan supper kompyuterlarni ishlab chiqarish imkoniyatlari yaratildi 
va ishlab chiqarish miqdori bir necha milliyarga etdi. 
Hozirda Internet tarmoqlariga ulanish orqali web saytlarda joylashtirilgan 
ko’plab miqdordagi resurslardan foydalanish imkoniyati mavjud. Foydalanuvchilar 
uchun internet provayderlari tomonidan internet tarmoqlariga ulanishning bir nechta 
ko’rinishilari taqdim etib kelinmoqda, masalan, mavjud telefon linyalari orqali, 
optik tolali linyalar orqali, mobil aloqa tarmoqlari va sputnik orqali bugungi kunda 
internet tarmoqlariga ulanishimiz mumkin. 
4-rasm. 

---