Модулидан ўҚув услубий мажмуа

Юқори даражадаги коррупция сабаблари ҳақидаги фаразлар. Юқори даражадаги коррупсиянинг келиб чиқишига сабаб бўлиши мумкин бўлган ҳолатлар бўйича қуйидагича тахминлар:
• хусусий секторга нисбатан давлат секторида иш ҳақининг пастлиги;
• иқтисодиётни давлат томонидан тартибга солиш;
•фуқароларнинг мансабдор шахсларга боғлиқлиги, айрим хизматларга давлат монополияси;
• бюрократик элитани халқдан ажратиб туриш;
• иқтисодий бэқарорлик, инфляция;
• аҳолининг этник хилма-хиллиги;
• иқтисодий ривожланишнинг паст даражаси;
• диний анъаналар;
• умуман мамлакат маданияти ва шу кабилар ҳам мавжуд бўлиб,бугунги кунда уларни тасдиқлаш бўйича келишув мавжуд эмас¹⁷ .
Шундай қилиб, хусусий секторга нисбатан давлат секторида иш ҳақининг кўпайиши коррупсиянинг дарҳол пасайишига олиб келмайди. Бошқа томондан, бундай ҳолат бюрократлар малакаси даражасини босқичма-босқич оширишга ёрдам бэради ва узоқ муддатли истиқболда ижобий таъсир кўрсатади. Бунинг мисолини коррупсия даражаси энг паст бўлган мамлакатларда мансабдорларнинг иш ҳақи ишлаб чиқариш соҳасидаги иш ҳақига нисбатан 3-7 баравар юқори эканлигида кўриш мумкин.Энг мунозарали масалалардан бири бу давлатнинг монополист сифатида бозорларни томонидан тартибга солиниши,яъни бошқарилишидир. Эркин бозор тарафдорларининг таъкидлашича,давлат ролнинг пасайиши ва рақобатнинг кучайиши,коррупсиянинг пасайишига ёрдам бэради,чунки бу талаб қилинадиган ихтиёрий куч миқдорини камайтиради ва ҳимоя тартибга солиш орқали бозор истунлигини олиш қобилияти ва шу сабабли ижара ҳақини олиш орқали имкониятини камайтиради. Дарҳақиқат, коррупсияси паст бўлган барча мамлакатлар нисбатан эркин иқтисодиёт билан ажралиб туради. Аксинча, мансабдор шахсларнинг монопол ҳокимияти ва нархларни бозор даражасидан паст даражада ушлаб туриши билан тавсифланган режали иқтисодиёт кам маҳсулот ва хизматларни олиш воситаси сифатида порахўрликни рағбатлантиради.¹⁸ Ушбу далилга бир қатор эътирозлар ҳам мавжуд. Булар қуйидагилардан иборат:
Биринчидан, хусусий сектор ҳар доим ҳам муаммоларга қониқарли ечимларни таклиф эта олмайди ва бундай ҳолларда кўпчилик одамлар давлат аралашувини асосли дэб билишади. Бу, ўз навбатида, адолациз назорат ва давлат ижара ҳақини ундириш учун олд шартларни яратади. Шундай қилиб, эркин иқтисодиёт шароитида ҳам коррупсияни тўлиқ йўқ қилиш мумкин эмас.
Иккинчидан, иқтисодиётни либэраллаштириш жараёни ҳукумат томонидан амалга оширилади ва шу сабабли, моҳиятан, бу иқтисодиётга фаол аралашишдир. (бу қўшимча равишда, хусусийлаштириш орқали коррупсияни бойитиш манбаларини яратиш билан ҳам бўлиши мумкин). Шунинг учун амалда либэраллаштиришнинг бошланғич даври аксарият ҳолларда тескари таъсир - коррупсиянинг кучайиши билан тавсифланади¹⁹
Учинчидан, тадқиқотлар шуни кўрсатадики, либэрал-дэмократик сиёсий тизимдаги коррупсия даражаси мамлакат раҳбариятининг неолибэрал ёки социал-дэмократик мафкурага риоя қилишига боғлиқ эмас²⁰. Бундан ташқари, коррупсияси паст бўлган кўплаб мамлакатларда солиқлар ва давлат харажатлари нисбатан юқори.Масалан, Канада, Нидэрландия, Скандинавия ва шу каби мамлакатларда.