Moliya fanidan ma’ruza matnlari 1-mavzu: Moliyaning mohiyati va funksiyalari Reja: Moliyaning ijtimoiy-iqtisodiy mohiyati

erkin (sof yoki takomillashgan) raqobat. U baholarni aniq-lashda erkin musobaqalashishning mavjudligi bilan xarakterlanadi;

monopolistik raqobat. Bunda tо‘liq almashtirilishi mumkin bо‘lmagan xilma-xil tovarlar guruhini ishlab chiqaruvchi XYUS larning musobaqalashishi amalga oshiriladi;

oligopolistik raqobat. Bu kо‘p bо‘lmagan ishlab chiqaruv-chilar raqobat bozoridan iborat;

monopolistik bozor. Bunday bozor tovarlarning bahosini о‘rnatishda bir xо‘jalik sub’yekti hukmronlik qiladigan bozordir.

Bozor iqtisodiyotida markyeting-baho stratyegiyasining Moliya-viy jihatlari shakllantirish shakl va sharoitlarining kо‘p turli-ligi bilan xarakterlanadi. Bu о‘z tovarini realizasiya qiluvchi xо‘-jalik Yurituvchi sub’yektlar iqtisodiy nuqtai nazardan nimadan iborat yekanligiga va turli bozorlarda Shu tovarlarni istye’mol qilish imkoniyatining qandayligiga bog’liq.
Baholarni shakllantirishning u yoki bu stratyegiyasi yohud ularning turli kombinasiyalarini qо‘llash tovarlarni realizasiya qiluvchilarning yegalariga kо‘zda tutilgan pul tuShumlariga yega bо‘lishni va Shu asosda zaruriy Moliyaviy fondlarni muvaffa-qiyatli shakllantirishga imkon beradi.
13-mavzu. Ishlab chiqarishni yangilash va modernizasiyalash investision dasturlarini Moliyalashtirish
Reja:
1. Xо‘jalik Yurituvchi sub’yektlarni tarkibiy jihatdan qayta qurish – komplyeks muammo
2. Xо‘jalik Yurituvchi sub’yektning innovasion-investision stratyegiyasini shakllantirish
3. Investisiyalar: manbalari, baholash va samaradorligi


1. Xо‘jalik Yurituvchi sub’yektlarni tarkibiy jihatdan qayta qurish – komplyeks muammo

Ishlab chiqarishning tarkibiy tuzilmasini qayta qurish ja-rayonida sanoat va iqtisodiyotning boshqa tarmoqlarida ilg’or sifat takror ishlab chiqarish siljishlariga, bevosita tovar ishlab chiqaruvchilarning investision va Moliyaviy faoliyatini ta’min-lashda, bozor sharoitida ularning samarali ishlashlariga yerishish uchun komplyeks choralar tizimini aniqlash muhim ahamiyat kasb yetadi.

Mamlakat iqtisodiyoti uchun uning xom ashyo yо‘nalishiga yega yekanligini о‘zgartirish stratyegik nuqtai nazardan uzoq muddatli ustuvor yо‘nalish hisoblanadi. Bu Yuqori texnologik yangi ishlab chiqarishni tashkil yetish, qayta ishlab chiqaruvchi tarmoqlarni Yuqori sur’atlarda rivojlantirish, import о‘rnini bosuvchi das-turni amalga oshirish zarurligini taqozo yetadi. Sanoatni xom ashyoni komplyeks chuqur qayta ishlashga yо‘naltirish asosida va bo-zorlarda Yuqori texnologiyali mahsulotlarning sotilishini oshi-rishsiz samarali taraqqiyotga yerishib bо‘lmaydi. Bu taraqqiyotning innovasion-investision tipiga о‘tish maqsadida qо‘shimcha Moliya-viy resurslarni olish uchun samarali yо‘l hisoblanadi.
Mashinasozlik va myetalni qayta ishlashni Yuqori sur’atlarda rivojlantirish XYUS larning tarkibiy tuzilmasini qayta qurishda ustuvor vazifadir. Takror ishlab chiqarishning intyensiv tipiga о‘tish ilmiy-texnika taraqqiyotini tyezlashtirishda mashina-sozlik ta’sirining о‘sishini talab qiladi. Iqtisodiyotning mashi-nasozlik tarmoqlari yesa Moliyalashtirishning yangi manbalarini jalb qilish asosida ishlab chiqarishning texnologik jihatdan yangilanishini kuchaytirishga yehtiyoj syezadi.
Mashinasozlik komplyeksini rivojlantirish uchun mashina va asbob-uskunalarning mustahkamligi va sifatini oshirish, mashi-nasozlik buYumlarining absolYut va nisbiy salmog’ini (texnik о‘lcham birligiga nisbatan) kamaytirish yо‘li bilan mahsulot-larning myetall va energiya sig’imlarini kamaytirish muhim hi-soblanadi.
Ishlab chiqarishni tarkibiy jihatdan qayta qurish resurs-larni tyejab-tyergash jarayoni va iqtisodiyotning muvozanatli rivojlanishi bilan uzviy bog’liq. Shu bilan birga, xalq istye’-moli tovarlarini ishlab chiqarish ijtimoiy ahamiyatining о‘sishi-ga ham alohida ye’tibor bermoq lozim. Istye’mol talablarini qondirish muammosi о‘tkirligicha qolmoqda, chunki uzoq yillar da-vomida istye’mol pryedmyetlarining salmog’i va ularning sifati sa-noatda pastligicha qolib kyelmoqda.
Iqtisodiyotning ijtimoiy yо‘naltirilganligiga javob beruvchi ishlab chiqarishning tarkibiy tuzilmasini takomillash-tirish uzoq muddatli investision va Moliyaviy resurslarni jalb qilish bilan bog’liq. Xuddi Shu maqsadlarga kichik biznyesni sama-rali rivojlantirish ham xizmat qiladi. Ishlab chiqarishning fan sig’imini oshirish uchun Moliyaviy resurslarni jalb qilish bо‘yicha komplyeks choralar alohida ahamiyatga yega. Markyeting sohasida ta’sirchan (harakatchan) siyosatni amalga oshirish, ishlab chiqarish-ni texnologik jihatdan yangilash va mahsulotlar yangi turlarini о‘zlashtirishning oqilona stratyegiyasini tanlash kerak.
Ishlab chiqarishni tarkibiy jihatdan qayta qurish zamonaviy bozor infratuzilmasini yaratish, xususan, iqtisodiyotning trans-port-kommunikasion komplyeksini rivojlantirish bilan о‘zaro bog’langan. Uning vazifasi transport chiqimlarini qisqartirish va xizmatlarning sifatini oshirish hisobidan iqtisodiyotning barcha tarmoqlarida transport xarajatlarini kamaytirishdan ibo-rat. Xalqaro andozalarga mos kyeladigan raqobatbardosh mahsulot-larni ishlab chiqarishning murakkabligini inobatga olgan holda dunyo ishlab chiqaruvchilarining markasidan foydalanib qо‘shma XYUS larga asos solish va ularning rivojlanishini ta’minlash ham muhim ahamiyatga yega.