“moliya” fanidan O’quv-uslubiy qo'llanma bilim sohalari

 
 
Endi bizning vazifamiz (2) tenglama, ya’ni FSTD=0 shartni 
qanoatlantiruvchi ishlab chiqarilishi va sotilishi lozim bo’lgan mahsulot miqdorini 
topishdir. Bu esa FSTD=0 bo’lishini ta’minlovchi sotilgan mahsulot miqdorini 
topish uchun (2) tenglamani yechish orqali amalga oshiriladi.  
Aniqroq qilib aytganda, sotilgan mahsulotning zararsiz miqdori quyidagicha 
topiladi:  
1-Misol. Zararsizlik darajasini hisoblash 
“Pierce Grain” kompaniyasi bir necha turdagi mahsulotlarni ishlab 
chiqarishiga qaramay, uzoq muddat kuzatuvlar natijasida uning mahsulotlari 
tuzilishi ancha o’zgarmas ekanligi aniqlandi. Bu esa menejerlarga mahsulot 
birligiga to’g’ri keluvchi “odatiy” sotuv narxi va mahsulot birligiga to’g’ri kelivchi 
“odatiy” o’zgaruvchan xarajatdan foydalangan holda moliyaviy rejalashtirishni 

---

214 
amalga oshirish imkoniyatini beradi. Mahsulot birligiga to’g’ri keluvchi “odatiy” 
sotuv narxi va o’zgaruvchan xarajat o’zgarmas ishlab chiqarish tuzilishidan kelib 
chiqib hisoblanadi. Bu xuddi mahsulot tuzilishi bu yagona katta mahsulot deb 
hisoblashga o’xshaydi. Sotish narxi $10, o’zgaruvchan xarajatlar esa $6. Firmaning 
yillik jami o’zgarmas xarajatlari esa $100,000.kelgusi yil uchun ishlab 
chiqariladigan va sotiladigan mahsulot miqdorining zararsizlik nuqtasi qanday?
1-ish: Tuzish. Yechim strategiyasi 
Biz xarajatlarni qoplashdan Pierce Grain kompaniyasi tomonidan sotilishi 
kerak bo’lgan mahsulot tuzilmasi miqdoriga qiziqib ko’ramiz. Bunda FSTD 
(foyda) nolga teng bo’ladi. Umumiy nazariyadan olingan (3) tenglama quyida yana 
bir bor berilgan:  
Qo’yilgan masala va tenglamadan bilganlarimiz quyidagilar:  
1. Jami o’zgarmas xarajatlar = $100,000 
2. Mahsulot birligi sotuv narxi = $10 
3. Mahsulot birligiga to’g’ri keluvchi o’zgaruvchan xarajat = $6 
2-ish: Raqamlarni qo’yib chiqish 
Bu ma’lumotlarni (3) tenglamaga qo’yadigan bo’lsak: 
3-ish: Natijalarni tahlil qilish
Shu tariqa, Pierce Grain kompaniyasi kelgusi yilda faqatgina o’zgarmas 
xarajatlarni qoplash uchun 25,000 birlik mahsulot sotishi kerak. Eng muhimi, 
25,000 birlik mahsulotni sotganidan so’ng Pierce Grain kompaniyasi 25,000 birlik 
mahsulotni ishlab chiqarishga sarflangan xarajatlarni ham qoplaydi va FSTD=0 
bo’ladi.  
 
Zararsizlik nuqtasining puldagi ifodasi
Ko’p turdagi mahsulot ishlab chiqaruvchi firma uchun zararsizlik nuqtasini 
mahsulot birligi emas, balki sotilgan mahsulotning puldagi qiymati orqali ifodalash 
qulayroq. Aslida esa, savdo muayyan mahsulotlar tuzilmasi uchun umumiy maxraj 
bo’lib xizmat qiladi. Shuningdek, tashqi tahlilchi mahsulot birligi qiymati haqidagi 
ichki ma’lumotlarni ola olmasligi mumkin. Shunday bo’lsada, u firmadan yillik 
hisobotlarni olish imkoniyatiga ega. Agar tahlilchi yillik hisobotda berilgan 
firmaning jami xarajatlarini o’zgarmas va o’zgaruvchan xarajatlarga ajrata olsa, u 
holda, umumiy puldagi ifodalangan zararsizlik nuqtasini hisoblashi mumkin 
bo’ladi.